Gần 2/3 số người bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) ở Việt Nam không biết mình bị bệnh. Nhiều người khi được chẩn đoán ĐTĐ đã có nhiều biến chứng như nhồi máu cơ tim, loét chân… Vậy làm thế nào để phát hiện sớm, triệu chứng của bệnh như thế nào? Chế độ ăn, luyện tập cho người mắc bệnh ra sao? Chúng tôi đã có buổi trao đổi với TS.BS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết và Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai về vấn đề này.
Phóng viên (PV): Thưa bác sĩ, xin ông cho biết chỉ số đường huyết thế nào là nằm trong ngưỡng an toàn?
TS.BS. Nguyễn Quang Bảy:Theo hướng dẫn điều trị của Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ năm 2021, những bệnh nhân ĐTĐ nên duy trì đường huyết trước bữa ăn từ 4,4 - 7,2 mmol/l và đường huyết sau ăn (từ 1-2h) là dưới 10 mmol/l. Tuy nhiên, đây chỉ là mục tiêu đường huyết cho những người bệnh ĐTĐ nói chung, còn tùy mỗi người sẽ có mục tiêu đường huyết cụ thể cao hơn hoặc thấp hơn mức trên. Ví dụ, những bệnh nhân lớn tuổi, bị ĐTĐ lâu, có nhiều bệnh đi kèm hoặc đã có biến chứng thận, tim mạch thì nên để đường huyết cao hơn, ví dụ đường huyết trước ăn từ 6-9 mmol/l. Ngược lại những bệnh nhân trẻ tuổi, mới được phát hiện bệnh...thì nên duy trì đường huyết trong ngưỡng thấp hơn, ví dụ đường huyết trước ăn < 7,0 mmol/l và đường huyết sau ăn < 8,0 mmol/l.
Cuốn sách Phổ biến kiến thức về bệnh ĐTĐ
PV: Dấu hiệu nhận biết của bệnh ĐTĐ như thế nào? Khi nào người bệnh nên đi khám bác sĩ, thưa ông?
TS.BS. Nguyễn Quang Bảy:Trường hợp điển hình, người bị bệnh ĐTĐ có các triệu chứng như tiểu nhiều, khát nước và gầy sút, một số người hay bị đói nên ăn nhiều. Tuy nhiên có rất nhiều người bệnh ĐTĐ typ 2 có thể không hề có triệu chứng nào trong thời gian dài, và họ chỉ biết mình bị bệnh ĐTĐ khi đi khám sức khỏe, hoặc đi khám vì có các biến chứng của ĐTĐ như đục thủy tinh thể, tê bì chân tay, loét chân lâu lành hoặc nhồi máu cơ tim, tai biến mạch não. Theo điều tra dịch tễ năm 2014, có gần 2/3 số bệnh nhân ĐTĐ ở Việt Nam được phát hiện bệnh tình cờ. Vì vậy để được phát hiện sớm, những người có yếu tố nguy cơ mắc bệnh ĐTĐ sau đây nên đi khám bệnh định kỳ hàng năm: Người thừa cân hoặc béo phì; Người có tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu hoặc có bệnh tim mạch; Người có người thân trong gia đình bị ĐTĐ typ 2; Phụ nữ có tiền sử ĐTĐ thai kỳ hoặc đẻ con to trên 4,0 kg; Người đã được chẩn đoán mắc tiền ĐTĐ…
PV: Người mới bị bệnh ĐTĐ nếu tập luyện thể thao quá mức và kiểm soát ăn uống quá khắt khe có sao không, thưa bác sĩ ?
TS.BS. Nguyễn Quang Bảy: Điều trị bệnh ĐTĐ gồm 3 trụ cột là: chế độ ăn, tập luyện thể lực và dùng thuốc. Bên cạnh mục tiêu kiểm soát tốt đường máu thì người bệnh ĐTĐ phải chú ý giữ gìn sức khỏe để có thể làm việc và sinh hoạt bình thường. Vì vậy nên tập thể dục thể thao và kiểm soát chế độ ăn phù hợp, không nên quá khắt khe để tránh nguy cơ bị mệt mỏi, dễ bị hạ đường máu.
Tóm tắt nội dung cuốn sách
PV: Dấu hiệu cơ bản để nhận biết người bệnh ĐTĐ đang ở nguy cơ hạ đường máu là gì, thưa bác sĩ?
TS.BS. Nguyễn Quang Bảy: Hạ đường máu là tình trạng nồng độ đường glucose trong máu hạ quá thấp, xuống dưới 3,9 mmol/L. Nó khiến cơ thể bị thiếu năng lượng và ảnh hưởng đến hoạt động của nhiều cơ quan, đặc biệt là não, hệ thần kinh và hệ tim mạch. Ở giai đoạn sớm, hạ đường máu nhẹ sẽ gây ra các triệu chứng như đói, run chân tay, vã mồ hôi, hồi hộp, đánh trống ngực. Nếu không được phát hiện và điều trị, đường máu hạ thấp hơn sẽ gây ra các dấu hiệu thần kinh do não thiếu glucose như đau đầu, hoa mắt, lơ mơ, một số trường hợp nặng có thể bị hôn mê và co giật.
PV: Nếu người bệnh nhịn ăn sáng, khiến lượng đường huyết giảm mạnh có ảnh hưởng gì không ạ?
TS.BS. Nguyễn Quang Bảy: Một nguyên tắc cực kỳ quan trọng trong chế độ ăn của người bệnh ĐTĐ là phải duy trì các bữa ăn đầy đủ, đều đặn hàng ngày, tuyệt đối không được bỏ bữa vì bỏ bữa ăn là yếu tố nguy cơ lớn của hạ đường máu. Bỏ bữa ăn sáng càng nguy hiểm vì dễ gây hạ đường máu ban ngày hơn do buổi sáng là thời điểm chúng ta làm việc và gắng sức nhiều, cần nhiều glucose và năng lượng nhất.
PV: Giao động đường máu là gì? Có những yếu tố nguy cơ gì nếu người mắc ĐTĐ không kiểm soát được giao động đường máu? Làm thế nào để có thể duy trì ổn định đường máu?
TS.BS. Nguyễn Quang Bảy: Nồng độ glucose trong máu sẽ giao động thường xuyên, lúc cao lúc thấp giống như khi chúng ta đi xe máy trên đường, lúc nhanh lúc chậm, nhưng chỉ trong phạm vi hẹp từ khoảng 5 - 8 mmol/L. Tuy nhiên ở người bệnh ĐTĐ, do tác động của bản thân bệnh (như thiếu insulin), dùng thuốc hạ đường máu và chế độ ăn thất thường sẽ khiến đường máu giao động nhiều hơn. Hậu quả của đường máu giao động nhiều là làm tăng các stress oxi hóa gây các biến chứng tim mạch, mắt, thần kinh... và làm tăng nguy cơ hạ đường máu. Để kiểm soát đường máu ổn định, ít giao động, người bệnh ĐTĐ cần thực hiện các biện pháp sau:
- Dùng thuốc đúng theo chỉ dẫn của bác sỹ
- Duy trì chế độ ăn và tập luyện đều đặn giữa các ngày, khi tập thể dục thì phải ăn thêm bữa phụ
- Đo đường máu thường xuyên để biết đường máu của mình đang ở mức nào, cũng như để đánh giá xem chế độ ăn, tập luyện ảnh hưởng thế nào đến đường máu
- Tránh các stress, thức quá khuya
- Hạn chế uống bia rượu, hút thuốc lá…
PV: Xin cảm ơn bác sĩ!
Đỗ Hằng
