Nếu không cần thiết phải truyền máu hay chế phẩm, nếu còn có biện pháp khác để thay thế thì việc truyền máu và chế phẩm là chống chỉ định.

1. Tác dụng của truyền máu:

2. Các nguy cơ do truyền máu:

Lây bệnh truyền qua đường máu ( các virus, ký sinh trùng, xoắn khuẩn...)

Tai biến truyền máu

+   Do bất đồng miễn dịch

+   Do quá tải

+   Do máu bị nhiễm khuẩn

+   Do các chất trung gian hình thành khi lưu trữ

Ứ sắt do truyền máu

Gây phản ứng miễn dịch tiềm tàng.

3. Máu và các chế phẩm máu:

3.1. Máu toàn phần:

Là máu lấy từ mạch máu người cho máu được bảo quản trong túi (chai) có chất chống đông và bảo quản máu. Hiện nay dung dịch bảo quản máu thông thường là CPDA gồm citrate, phosphat, đường dextrose, adenin. Mỗi đơn vị máu toàn phần 250 ml có khoảng 30-40 g huyết  sắc tố. Ở Việt Nam có các loại đơn vị máu 250ml, 350ml, 450ml. Ngoài ra còn một số đơn vị có dung tích ít hơn (50,100,150 ml) cho trẻ em.

Bảo quản máu toàn phần ở 2-60C, thời gian bảo quản tối đa là 42 ngày (với dung dịch bảo quản là CPDA). Máu toàn phần lưu trữ chứa thành phần chính là hồng cầu, nếu mới thu nhận còn có tiểu cầu và một số yếu tố đông máu. Bạch cầu đoạn nhanh chóng bị huỷ và giải phóng ra các chất trung gian. Ngoài ra trong đơn vị máu toàn phần còn chứa các tế bào  lympho và yếu tố huyết tương.

Chỉ định: Trường hợp bệnh nhân mất nhiều máu (mất ≥1/3 lượng máu cơ thể)

Không nên dùng: Bệnh nhân suy thận, suy tim, chỉ thiếu máu đơn thuần.

3.2. Khối hồng cầu:

Là máu toàn phần đã được ly tâm và tách phần huyết tương ở trên sang 1 túi khác. Tuỳ cách sản xuất mà có các loại khối hồng cầu sau:

Khối hồng cầu đậm đặc:

Sản xuất đơn giản  bằng cách ly tâm, tách phần lớn huyết tương trên sang 1 túi khác , để lại trong túi là khối hồng cầu có Hematocrit  khoảng 75%.

Khối hồng cầu có dung dịch bảo quản:

Sau khi tách huyết tương khỏi hồng cầu, trả lại dung dịch bảo quản.

Khối hồng cầu nghèo bạch cầu

Là máu toàn phần được tách huyết tương và tách thành phần Buffy coast (lớp giữa huyết tương và hồng cầu)

Khối hồng cầu rửa:

Máu toàn phần hoặc khối hồng cầu được ly tâm bỏ hết huyết tương rồi thay thế nước muối trộn đều ly tâm tiếp để rửa 3 lần.

                           ở  22 °C         : ≤ 6 giờ

Khối hồng cầu lọc bạch cầu và khối hồng cầu chiếu xạ:

Là khối hồng cầu đã được dùng màng lọc bạch cầu hay tia xạ hoặc cả hai.

Thông thường để đảm bảo an toàn, người ta sử dụng cả chiếu xạ và lọc bạch cầu cho đơn vị máu sẽ truyền cho bệnh nhân ghép.

3.3. Khối tiểu cầu: Có hai loại khối tiểu cầu:

Khối tiểu cầu tách từ máu toàn phần:

Bằng ly tâm các túi máu toàn phần, gạn lấy lớp Buffy coast rồi ly tâm tách lấy tiểu cầu. Thường từ 3-4 đơn vị máu toàn phần cùng nhóm ABO có thể chuẩn bị (sản  xuất) được 1 đơn vị pool tiểu cầu (tập hợp tiểu cầu từ nhiều người cho máu).

Khối tiểu cầu tách chiết ( apheresis)

Dùng máy tách tế bào với  bộ kit ( dụng cụ) chuyên dụng để lấy tiểu cầu từ một người cho

Đối với xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch, chỉ định khối tiểu cầu khi xuất huyết, nguy cơ xuất huyết nặng, hoặc số lượng tiểu cầu thấp (< 20.109/l).

3.4. Huyết tương tươi đông lạnh

Phần huyết tương tách ra từ máu toàn phần trong thời hạn 6 giờ kể từ lúc lấy máu gọi là huyết tương tươi (HTT). Huyết tương tươi bảo quản đông lạnh gọi là huyết tương tươi đông lạnh (HHTĐL).

Lượng huyết tương tách từ một đơn vị máu hiện nay có dung tích khoảng 125-150ml. Người ta thường pool (gộp) lượng HTT của hai đơn vị máu toàn phần cùng nhóm và như vậy dung tích khoảng 250-300ml.

3.5. Tủa (cryo).

Để HTTĐL ở 4 °C, huyết tương tan ra có 1 phần tủa, li tâm thu nhận các tủa này đó là cryo (tủa VIII)

                        + Bệnh nhân Hemophilia A.

3.6.  Huyết tương tươi đã tách tủa:

Phần huyết tương tách ra sau khi lấy tủa ở HTTĐL có thể bảo quản lại - 25°C.

                       Tai biến quá liều kháng vitamin K.

3.7.  Huyết tương đông lạnh:

3.8.  Các chế phẩm khác:

Khối bạch cầu hạt:

Tách từ phần Buffy Coast và tập hợp  (pool) của nhiều người cho máu.

Chế phẩm huyết tương bất hoạt virus

Dùng các hóa chất, hoặc tia cực tím chiếu bất hoạt virus

- Yếu tố VIII cô đặc: bất hoạt virus và cô đặc từ nhiều người cho

- Các chất chiết từ huyết tương: Albumin, globulin.

4. Sử dụng máu hợp lý

- Chỉ sử dụng khi cần cho điều trị

- Chỉ định loại thành phần hợp lý nhất

- Lựa chọn chế phẩm ít pool (từ ít người cho)

- Tìm các biện pháp tránh truyền máu

-  Lưu ý các tác dụng phụ sau truyền máu

- Một số biện pháp giảm truyền máu đồng loại

PGS. TS. Phạm Quang Vinh
Khoa Huyết Học Bệnh viện Bạch Mai