Glucocorticoid (GC) tự nhiên là hormon do tuyến vỏ thượng thận sản xuất, gồm hai chất là hydrocortison và cortison. Ở nồng độ sinh lý chúng có vai trò quan trọng duy trì chuyển hóa năng lượng, duy trì huyết áp, giúp cân bằng nội môi, tăng sức chống đỡ của cơ thể với stress và duy trì các chức năng khác của cơ thể. Sự thiếu GC sẽ dẫn đến các rối loạn nghiêm trọng như suy nhược, hạ đường huyết, sốc và có thể tử vong nếu không được điều trị tích cực. Người ta dựa vào công thức của hydrocortison để sản xuất rất nhiều GC tổng hợp (như solumedrol, prednisolon, dexamethason, betamethason) dùng cho mục đích kháng viêm và các bệnh liên quan đến cơ chế miễn dịch, đưa glucocorticoid lên hàng thuốc được sử dụng nhiều nhất trên thế giới.
GC có rất nhiều tác dụng, tuy nhiên khi nói đến các chế phẩm có chứa GC dùng tại chỗ là chủ yếu nói đến tác dụng chống viêm và chống dị ứng của thuốc. Bên cạnh các tác dụng tích cực thì cũng có rất nhiều tác dụng không mong muốn do thuốc đem lại, vì thế khi sử dụng thuốc tại chỗ cần lưu ý một số điểm sau:
Trên mắt: Thuốc gây tăng nhãn áp (thường do dạng thuốc nhỏ mắt và thường xảy ra ở người cận thị hay tiểu đường), đục nhân mắt. Vì vậy, cần khám mắt định kỳ trong thời gian sử dụng GC. Không được nhỏ các chế phẩm chứa GC khi bị nhiễm virut hoặc nấm. Cần thận trọng với bệnh nhân nhiễm Herpes simplex mắt vì có thể gây thủng giác mạc.
Miệng: Dùng GC dạng xịt gây nhiễm nấm Candida ở miệng, ho, khó phát âm và khàn tiếng. Bệnh nhân cần súc miệng sau khi dùng thuốc để tránh tác dụng phụ nói trên.
Trên da: GC được dùng trị bệnh về da như vảy nến, eczema, bỏng da do mặt trời hay do nhiệt, viêm da dị ứng... Các tác dụng không mong muốn ở GC dạng bôi có rất nhiều như teo da, mỏng da, da ửng đỏ hoặc có nhiều vết lằn, có vết bầm và giãn mạch, làm trầm trọng trứng cá đỏ (Rosacea), mất sắc tố da từng phần, che đậy nhiễm khuẩn và xuất hiện nấm da. Do đó với các thuốc GC dùng ngoài da không được dùng trong các dạng ngứa không phải do viêm vì GC không phải là thuốc chống ngứa, không được dùng chữa mụn vì có thể gây những tác dụng phụ có hại, không được dùng trị trứng cá đỏ, nấm da, không được dùng bôi chỗ trầy xước.
Bạn bị eczema và bác sĩ đã chỉ định cho bôi thuốc có chứa corticoid, bạn chỉ nên bôi thuốc đúng theo toa và đi khám lại theo lời dặn của bác sĩ điều trị.
BS. Nguyễn Bạch Đằng
suckhoedoisong.vn
