Tự ngược đãi bản thân (Self-ham) hình thức tự làm “đau” về cả thể chất và tinh thần với mục đích loại trừ bản thân hay loại trừ những bất toại…Họ coi đó là cách để giải tỏa tâm lý, để làm dịu mọi nỗi đau tinh thần nào đó mà họ đang chịu đựng. TS.BS. Nguyễn Doãn Phương, Viện trưởng Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai (Viện SKTT – BVBM) cho biết: “Người thân và bạn bè là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu trong điều trịhội chứng tự ngược đãi bản thân”.
Cứa tay 16 nhát vì không được đi du học
TS.BS. Phương cho biết: Viện SKTT đã tiếp nhận và điều trị cho nữ bệnh nhân nữ 21 tuổi nhập viện trong tình trạng cổ tay có 16 vết cắt nông đủ để rỉ máu. Qua khai thác thông tin, bệnh nhân là sinh viên năm thứ 2 học về chuyên ngành xã hội,có tính cách hiền lành và dễ xúc động. Với học lực khá giỏi, bệnh nhân luôn có mong muốn được đi nước ngoài du học nhưng do điều kiện gia đình nên mong muốn đó có thể thực hiện được. Nữ bệnh nhân cho biết mình trăn trở về vấn đề này rất nhiều. Vì luôn có cảm giác không thỏa mãn với hoàn cảnh, luôn ức chế với cảm giác của người đứng ngã ba đường, phải loại bỏ ý nghĩ đi du học… nên bệnh nhân luôn cảm thấy mệt mỏi, mất ngủ, hay hồi hộp, tức ngực, cảm giác ngột ngạt khó thở. Là người sống khép kín nên bệnh nhân không biết chia sẻ cùng ai: nói với bạn thì xấu hổ, nói với bố mẹ thì sợ làm bố mẹ buồn. bệnh nhân xuất hiện ý tưởng cắt tay. TS.BS. Dương Minh Tâm, bác sĩ trực tiếp điều trị cho bệnh nhân cho biết: khi nhập viện, bệnh nhân đã có 16 vết rạch nông, rỉ máu trên tay bằng dao lam. Bệnh nhân mô tả mỗi lần cắt tay như vậy không thấy đau, ngược lại còn thấy trong lòng nhẹ nhàng hơn. Chúng tôi đã xác định bệnh nhân mắc Hội chứng tự ngược đãi bản thân. Hội chứng này được gọi bằng nhiều cái tên khác nhau nhau: cố ý làm đau bản thân, tự tử có chủ ý, tự làm tổn thương và tự làm đau. Đó là cách gọi khác nhau dành cho từng trường hợp. TS.BS. Phương cho biết: “Không chỉ bệnh nhân tự ngược đãi bản thân mà những người bình thường cũng có một vài biểu hiện giống triệu chứng của bệnh. Trong khi những người khỏe mạnh đôi khi tự hành hạ bản thân vì một lý do tinh thần nào đó thì bệnh nhân tự ngược đãi bản thân có xu hướng tự làm đau bản thân nhiều lần trong suốt quá trình bị bệnh. Họ tự cào xước da, dùng vật nhọn đâm vào người, dùng dao (dao lam), mảnh sành, sứ tự rạch vào da thịt cho chảy máu, giật tóc, tát vào má mình để được thỏa mãn hoặc nuốt những di vật gây hại vào bụng, hít dị vật vào mũi... Có người giải thích rằng họ chỉ muốn đánh dấu một kỷ niệm nào đó nhưng cũng có người giải thích rằng họ muốn làm một điều gì đó thật đặc biệt.
Các dấu hiệu nhận biết Hội chứng tự ngược đãi bản thân
1. Có hành vi tự gây tổn hại
- Tự gây đau:
- Hay gặp nhất là hình thức cắt/rạchtay, cổ tay với những nhát sắc, nông đủ gây rỉ máu nhưng không gây tổn hại đến tính mạng, bệnh nhân có thể cắt ở nhiều vị trí khác.
- Lao đầu vào tường, tự đánh, tát
- Nhổ tóc, cầu rách da
- Nhịn ăn
- Tự gây tổn hại về tinh thần: Tự ngược đãi về tinh thần đưa mình vào nhiều hoàn cảnh cấm đoán, để chịu khổ sở
Quan trọng: sau mỗi lần làm tổn hại bản thân bệnh nhân thấy tâm trạng thoải mái hơn, nên có xu thế tái diễn hành động để giải phóng sự ức chế
2. Trạng thái cảm xúc ức chế
- Người bệnh thường có cảm giác buồn, chán nản
- Mệt mỏi
- Dễ cáu giận
- Rối loạn giấc ngủ
- Cảm xúc ức chế hầu như chiếm hết thời gian của bệnh
- Đôi khi có thể kèm trạng thái lo âu
3. Các triệu chứng cơ thể
- Tim không đều, nhanh, hoặc đánh trống ngực, cảm thấy căng tức ở bầu ngực trái, tăng huyết áp
- Thần kinh cơ: Run, mỏi đầu gối, bức rức, căng cơ, cảm giác liệt, đau ở khớp, tay & chân, cảm giác kiến bò & tê
- Hô hấp: Tăng thông khí, cảm thấy thở khó & nông, sợ chết ngạt
- Tiêu hoá: Có cục ở họng, và khó nuốt, buồn nôn, đau dạ dày, tiêu chảy
- Thần kinh thực vật
- Vã mồ hôi, đồng tử giãn, tiểu nhiều lần
- Thần kinh trung ương: Chóng mặt, cảm giác ruồi bay trước mắt, nhìn khó, nhìn đôi, đau đầu, mất ngủ, tập trung kém, mệt, yếu,
4. Stress tâm lý
- Người bệnh thường có stress mạnh hoặc không mạnh nhưng trường diễn.
- Người bệnh thường trong trạng thái ức chế tâm lý kéo dài mà không được giải tỏa sẽ có xu thế muốn loại trừ (đáng ra loại trừ stress thì bệnh nhân lại quay 180 độ để loại trừ bản thân mình), ngoài mục đích loại trừ còn có mục đích gây sự chú ý của những người xung quanh.
- Stress thường gặp: đó là những vấn đền đời sống, xã hội hoặc sự bất mãn bản thân, mâu thuẫn giữa mong muốn và được đáp ứng của cá nhân.
- Hiện nay, trẻ vị thành niên là đối tượng hay gặp nhất vì nhà trường chủ yếu là giáo dục tri thức và vẫn nặng về kỷ luật. Ở nhà thì cha mẹ dùng quyền uy gây sức ép, áp lực để uốn nắn con theo ý mình. Điều đó ảnh hưởng không nhỏ tới sở thích, đam mê hoặc lối sống của trẻ vị thành niên với những suy nghĩ có phần lệch lạc, bi quan, bế tắc. Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến chứng/bệnh tự ngược đãi bản thân ở tuổi teen
- Đáng ra người bệnh khi gặp vấn đề căng thẳng thì phải chia sẻ và tìm kiếm sự trợ giúp của người khác, nhưng thay vì làm như vậy người bệnh lại tìm cách loại bỏ bản thân vì không muốn người xung quanh biết. Hoặc ngược lại, họ làm vậy để gây sự chú ý của người khác.
5. Nét nhân cách dễ bị tổn thương, và phô trương
- Nhân cách nghệ sỹ yếu
- Người cầu toàn hay đòi hỏi
- Nét nhân cách phô trương
- Những người hay lo lắng
Để điều trị và phòng ngừa Hội chứng tự ngược đãi bản thân, TS.BS. Nguyễn Doãn Phương cho biết, mỗi người cần xây dựng, bồi dưỡng và có một lối sống tích cực. Khi có những buồn phiền, khúc mắc có thể chia sẻ với người thân, bạn bè và gia đình. Người thân và bạn bè là một trong những yếu tố hàng đầu trong việc chữa trị cho bệnh nhân khỏi hội chứng tự ngược đãi bản thân
Do Hang
