Xuất phát từ việc ăn một quả đào mà bà Nguyễn Thị T, 64 tuổi vừa được chuyển đến cấp cứu tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai trong tình trạng sốc, tụt huyết áp và suy thận. Vậy làm thế nào để nhận biết và phòng ngừa ngộ độc thực phẩm?
Chuyển mùa, tỷ lệ ngộ độc thực phẩm tăng cao
Qua khai thác bệnh sử được biết: trước đó, bà T mua đào từ gánh hàng rong, sau khi ăn được 30 phút thì bà T bị đau bụng, nôn, tiêu chảy liên tục và dẫn đến mất nước trầm trọng. Người nhà đưa bà T đến viện gần nhà nhưng do bệnh cảnh quá nặng, bênh nhân có biểu hiện sốc, tụt huyết áp và suy thận nên các bác sĩ đã chuyển tuyến bà T lên Bệnh viện Bạch Mai.
TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết: Căn nguyên việc ngộ độc của bệnh nhân T chưa được xác định rõ. Tuy nhiên dựa trên bệnh cảnh của người bệnh, chúng tôi đoán có thể do một trong hai nguyên nhân sau: Thứ nhất, nghi ngờ do hóa chất bảo quản. Có quá nhiều loại hóa chất hiện nay có thể bị tùy tiện sử dụng. Thứ hai, có thể do độc tố vi khuẩn trong trái đào (nguyên nhân này ít căn cứ hơn). Sau vài ngày điều trị, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân T đã cải thiện tốt.
Từ thực tế làm lâm sàng tại Trung tâm Chống độc, TS.BS. Trung Nguyên chia sẻ: Ngộ độc thực phẩm có rất nhiều nguyên nhân và rải rác tất cả các mùa trong năm. Tuy nhiên, bệnh tập trung chủ yếu vào giai đoạn nắng nóng, mùa xuân sang hè. Căn nguyên của ngộ độc thực phẩm có thể do vi sinh vật, do hóa chất, do độc tố tự nhiên, đặc biệt là do vi sinh vật chiếm nhiều nhất. Tình trạng ngộ độc thực phẩm do hóa chất có nguy cơ tăng và phức tạp dần lên do ngày càng nhiều loại hóa chất và chúng ta còn gặp nhiều vấn đề về kiểm soát trước khi thực phẩm đến bàn ăn. Người dân ăn rồi bị ngộ độc phải đi bệnh viện cấp cứu thì bác sỹ chẩn đoán cũng gặp khó khăn do việc xét nhiệm độc chất cần các máy móc chuyên dụng mà các bệnh viện lại không có (thường các máy móc này chỉ được bố trí ở các cơ sở kiểm định, viện nghiên cứu, pháp y)
Dấu hiệu nhận biết và cách phòng tránh ngộ độc thực phẩm
Biểu hiện bệnh ngộ độc thực phẩm có các triệu chứng điển hình như: sau ăn uống, xuất hiện các triệu chứng tiêu hóa như nôn, đau bụng, tiêu chảy, nếu điển hình thì sẽ có từ hai người trở lên cùng bị bệnh tương tự như nhau sau khi cùng ăn, uống một loại thực phẩm nghi ngờ, người không ăn thì không bị bệnh.
Người dân, kể cả nhân viên y tế cũng cần phát hiện ra các trường hợp nặng, phức tạp nếu có các biểu hiện sau: (1) Cũng các biểu tiêu hóa hoặc nhiễm trùng nhưng ở mức độ nặng (chỉ cần nôn liên tục nhiều lần, tiêu chảy liên tục nhiều lần, đau bụng dữ rội liên tục, sốt cao 39 độ C,…); (2) Có thêm các dấu hiệu ở các cơ quan không phải tiêu hóa như thần kinh (ví dụ thấy rối loạn cảm giác, tê bì, yếu liệt, co giật, lơ mơ, bất tỉnh,…) hoặc tim mạch (mạch nhanh quá, chậm quá, mạch không đều, huyết áp tụt) hoặc hô hấp (ví dụ khó thở),…. Khi có các dấu hiệu nặng như vậy thì cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu. Còn nếu chỉ có các triệu chứng tiêu hóa và bệnh nhân có thể uống được nước thì nên cho bệnh nhân uống dung dịch ORESOL (uống thay nước, cho hết khát và uống tiếp chừng nào còn tiêu chảy) hoặc nước khoáng, nước rau luộc pha muối,…
Để phòng tránh ngộ độc thực phẩm, TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo người dân cần chú ý tuân thủ các hướng dẫn về vệ sinh an toàn thực phẩm. BS. Nguyên cho biết: Ở các nước phát triển xứ lạnh, người dân được khuyên để thức ăn ở ngoài không quá 2-3 giờ. Còn ở nước ta trong điều kiện trời nóng như hiện nay thì thực phẩm nhanh ôi thiu là dễ hiểu. Qua nghiên cứu, các thực phẩm nhanh bị ôi thiu và dễ gây ngộ độc do vi khuẩn là các thực phẩm có nguồn gốc từ thịt, cá, trứng, sữa, giàu chất đạm, nhất là lại chế biến qua nhiều khâu, như tiết canh, lòng lợn, hải sản, canh cua, đậu phụ, patê, các thức ăn giàu chất đạm nhưng chứa nhiều nước (dạng nhão hoặc lỏng),…Để phòng tránh ngộ độc, người dân cần ăn chín, uống sôi; chọn thực phẩm tươi sống hoặc đông lạnh đúng yêu cầu, cần nhớ nguyên tắc tách riêng thực phẩm sống và chín, kể cả các dụng cụ chế biến, chứa đựng; rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh. Cố gắng tính toán nấu xong ăn hết, nếu còn thừa thì đun lại ngay sau ăn (vì khi ăn có lẫn thêm các vi khuẩn từ ngoài vào, việc này người dân ta không ai biết), để nguội nhanh và sau đó bảo quản lạnh. Sức khỏe người ăn cũng quan trọng. Những người có sức đề kháng yếu (giảm miễn dịch) như đái tháo đường, đang dùng các thuốc ức chế miễn dịch (thuốc corticoid, thuốc chữa ung thư, các bệnh tự miễn dịch), người bị bệnh gan, người gầy yếu, suy dinh dưỡng, người già, trẻ nhỏ,…thì không nên ăn sống, đặc biệt thịt, cá sống, gỏi, hải sản sống, tiết canh. Vì nếu ăn vào thì dễ bị nhiễm khuẩn và nhiễm khuẩn thường nặng hơn và dễ tử vong hơn so với người khác.
Với ngộ độc thực phẩm do các hóa chất thì chủ yếu người dân trông chờ vào sự quản lý của các cơ quan chức năng. Người dân chỉ có thể chọn các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, tốt nhất là các sản phẩm có đăng ký và việc mua bán cần ở các chỗ có đăng ký kinh doanh. Việc đó chứng tỏ người sản xuất và bán có nhiều thứ công khai, đã sẵn sàng chịu trách nhiệm nếu khách hàng gặp vấn đề. Còn nhiều vấn đề phức tạp nữa về chất phụ gia, chất ô nhiễm, độ an toàn của các chất liệu đóng gói,…Nhiều người cũng chưa hiểu hết ý nghĩa của việc trả thuế VAT mua hàng, mình mua ở các chỗ đăng ký như vậy thì mới có cơ hội đóng thuế cho nhà nước, nhà nước từ đó mới có kinh phí trích ra một phần để trả cho các cơ quan chức năng kiểm soát giúp sản phẩm tốt cho chúng ta. Mình phải làm quen dần với việc này. Còn đa số người dân cứ mua hàng rong, chợ cóc, hiện nay rộ lên việc mua bán online không có sự kiểm soát, mua qua mạng xã hội,…rất tiện lợi nhưng đầy rủi ro và mình phải tự chịu.
Với ngộ độc thực phẩm do các độc tố tự nhiên như cá nóc, sắn, măng,…thì người dân chỉ cần tránh ăn các thực phẩm được biết đã có độc tố. Người dân cũng nên cẩn thận và tỉnh táo với các thực phẩm được coi là “đặc sản”, “độc” (độc đáo), “lạ” và hiếm,…rất dễ không an toàn. Hiện nay, người dân chúng ta cơ bản đủ ăn rồi nên cần chú ý đến chất lượng và độ an toàn. Luôn đặt sức khỏe và an toàn của bản thân và người cùng ăn lên trên hết. Xa hơn nữa là cùng có ý thức chung xây dựng một nền sản suất và kinh doanh thực phẩm an toàn, đồng hành cùng nhà nước trong khâu kiểm soát, cùng có tiếng nói ủng hộ (khi các sản phẩm đó tốt) hoặc kiên quyết phản đối, tẩy chay (khi các sản phẩm đó gian dối hoặc không an toàn).
Bài: Đỗ Hằng
