Rò hậu môn (còn gọi là mạch lươn) là bệnh ở vùng hậu môn trực tràng phổ biến thứ hai sau bệnh trĩ. Bệnh tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng nó đem lại rất nhiều phiền toái cho người mắc, làm ảnh hưởng đến năng suất lao động và chất lượng sống của người bệnh.
Rò hậu môn là gì?
Rò hậu môn (RHM) là hậu quả của sự viêm nhiễm xảy ra tại các tuyến Herrman -Desfosses nằm trong ống hậu môn. Quá trình viêm nhiễm này tạo ra ổ áp xe nằm trong khoang gian cơ thắt hậu môn, từ đây mủ lan ra xung quanh hậu môn và lan ra ngoài da tạo thành các ổ áp xe hậu môn. Đường rò là hậu quả của một áp xe hậu môn không được điều trị hoặc điều trị không đúng tạo thành. Như vậy RHM và áp xe hậu môn là 2 giai đoạn của một quá trình bệnh lý, áp xe là giai đoạn cấp tính, rò hậu môn là giai đoạn mãn tính.
Bệnh RHM nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì kết quả rất tốt. Nếu để muộn đường rò có thể lan rộng ra ngày càng phức tạp hơn, thậm chí tạo ra những ổ áp xe lan rộng vùng hậu môn, trực tràng, tầng sinh môn và ổ bụng gây biến chứng nhiễm khuẩn huyết, tử vong.
Ảnh 1: Đường rò hậu môn
Phân loại rò hậu môn
Có nhiều cách phân loại bệnh rò hậu môn
- Phân loại theo sự liên quan cơ thắt để chia thành các thể: Rò gian cơ thắt, rò xuyên cơ thắt, rò trên cơ thắt và rò ngoài cơ thắt (đường rò càng lên cao càng phức tạp)
- Phân loại theo hình thái lâm sàng gồm có: rò đơn thuần, rò hình móng ngựa, rò kép (2 đường rò khác nhau), rò tam (3 đường rò khác nhau),…
Ảnh 2: Phân loại đường rò theo liên quan cơ thắt hậu môn
Triệu chứng và chẩn đoán
Trong giai đoạn áp xe, bệnh nhân thường đến viện vì bị ổ áp xe cạnh hậu môn sưng nóng, đỏ, đau. Khám lâm sàng thấy ổ áp xe cạnh hậu môn, có thể thấy mủ chảy ra ở lỗ hậu môn
Trong gian đoạn mãn tính tạo thành đường rò, thường thấy sau một thời gian ổ áp xe quanh hậu môn tự vỡ, vết thương tự liền lại được nhưng để lại một lỗ rò ngoài hậu môn đóng vẩy khô, thỉnh thoảng chảy mủ hoặc dịch vàng hôi. Đôi khi thấy ngứa hay xì hơi qua lỗ rò. Bệnh nhân thường đến khám bệnh vì thấy lỗ rò ngoài chảy dịch, mủ bị tái đi tái lại nhiều lần. Khám lâm sàng thấy lỗ rò ngoài và có thể sờ thấy đường rò xơ chắc chạy từ lỗ hậu môn ra lỗ rò ngoài.
Cận lâm sàng bệnh nhân cần làm:
- Chụp phim cộng hưởng từ (MRI) hậu môn trực tràng có thể giúp đánh giá lỗ trong và các thể lâm sàng khác nhau, giúp phân loại rò và đưa ra chiến lược phẫu thuật phù hợp để có kết quả tốt nhất.
- Soi đại tràng để loại trừ rò hậu môn do các nguyên nhân khác như lao, ung thư,… (không phải nguyên nhân từ nhiễm khuẩn tuyến Herrman Desfosses).
Các phương pháp điều trị
Phẫu thuật là phương pháp tốt nhất để chữa khỏi bệnh RHM, muốn chữa khỏi bệnh thì phẫu thuật phải đảm bảo các yêu cầu sau:
- Phải tìm được lỗ rò trong, phải lấy hết tổ chức xơ, phá hết các ngóc ngách đường rò
- Đảm bảo chức năng cơ thắt tránh biến chứng mất tự chủ hậu môn
Thể lâm sàng rò móng ngựa
Rò móng ngựa là thể rò hậu môn mà nhiễm khuẩn từ đường rò chính ở giữa lan sang hai bên tạo nên rò hình móng ngựa.
Ảnh 3: Đường rò móng ngựa
Trong các thể bệnh RHM thì rò hình móng ngựa là thể bệnh phức tạp nhất, bởi lẽ: Bản thân định nghĩa và cơ chế bệnh sinh nó đã phức tạp, chẩn đoán bệnh không hề dễ dàng trước và ngay cả trong khi mổ, thời gian điều trị thường kéo dài, tỷ lệ tái phát và các biến chứng sau mổ cao. Điều trị phẫu thuật RMN có thể mổ một thì (một lần mổ), hai thì (hai lần mổ) hoặc ba thì (3 lần mổ) tùy thuộc vào độ cao của đường rò chính và độ phức tạp của các đường rò phụ. Việc lựa chọn mổ một hay nhiều thì nhằm đạt được hai yêu cầu chính là khỏi bệnh mà vẫn giữ được chức năng tự chủ hậu môn bình thường.
Xu hướng chính hiện nay là “phẫu thuật một thì” với nhiều ưu điểm vượt trội: rút ngắn thời gian điều trị, giảm chi phí, giảm đau nhức và phiền toái cho bệnh nhân. Phẫu thuật cần tuân thủ 2 nguyên tắc: cắt đường rò chính (cắt đường rò mở ngỏ ngay hoặc đặt seton cắt đường rò từ từ) và xử trí, dẫn lưu đường rò phụ. Để thực hiện tốt phẫu thuật một thì đòi hỏi phẫu thuật viên cần có kiến thức chuyên sâu, nắm chắc giải phẫu vùng hậu môn trực tràng, sinh bệnh học của bệnh rò hậu môn và đặc điểm tổn thương thể bệnh RMN.
Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan mật tụy đã thực hiện thành công phẫu thuật này cho nhiều bệnh nhân với kết quả rất tốt.
Mới đây nhất là một trường hợp bệnh nhân bị RMN phức tạp có 6 lỗ rò ngoài: Bệnh nhân V.B.T 46 tuổi quê Thái Bình đến khám bệnh vì xuất hiện 6 lỗ rò quanh hậu môn chảy dịch mủ từng đợt 1 năm nay. Qua hỏi bệnh và khám vùng hậu môn, chúng tôi thấy: khởi đầu bệnh nhân xuất hiện ổ áp xe sưng đau phía sau hậu môn, trước xương cụt, bệnh nhân chỉ điều trị thuốc kháng sinh, ổ áp xe vỡ ra và sau đó thành 2 lỗ rò ngoài ở phía sau hậu môn ở vị trí 5h và 7h (nếu quy ước lỗ hậu môn là tâm của hình đồng hồ ở tư thế bệnh nhân nằm ngửa). Khoảng 3 tháng sau, bệnh nhân xuất hiện ổ áp xe sưng đau bên trái hậu môn, ổ áp xe vỡ ra tạo thành 3 lỗ rò ngoài ở 1h, 2h và 3h . Và 4 tháng tiếp theo bệnh nhân xuất hiện thêm 1 lỗ rò ngoài ở vị trí 10h (bên phải hậu môn)
|
Ảnh 4: 6 lỗ rò ngoài trước mổ |
Ảnh 5: Hình ảnh đường RMN trên phim MRI |
Bệnh nhân được nội soi đại trực tràng và chụp phim cộng hưởng từ tầng sinh môn cho kết quả có đường rò hậu môn hình móng ngựa, có 1 lỗ rò trong ở vị trí 6h, 6 lỗ rò ngoài ở xung quanh hậu môn.
Chúng tôi tiến hành phẫu thuật cho bệnh nhân ngày 28/12/2021, phẫu thuật viên là bác sỹ Nguyễn Thế Hiệp. Thăm dò đánh giá tổn thương trong mổ, chúng tôi thấy có đường rò móng ngựa lỗ trong vị trí 6h tương ứng với kết quả chụp MRI, đường rò này đi vòng quanh phía sau hậu môn và vỡ ra da ở 6 lỗ rò ngoài như mô tả ở trên. Bệnh nhân được phẫu thuật một thì, cắt đường rò chính mở ngỏ ở vị trí 6h, cắt một phần và dẫn lưu 2 đường rò phụ 2 bên. Sau mổ, bệnh nhân được xuất viện sau 4 ngày, chăm sóc vết mổ tại nhà và rút 2 dẫn lưu sau mổ 1 tháng (quá trình này chúng tôi liên lạc, tư vấn và hướng dẫn bệnh nhân chăm sóc vết thương qua ứng dụng zalo hoặc messenger thường xuyên). Khám lại sau mổ 3 tháng kết quả rất tốt: Bệnh nhân không bị đau tức hay khó chịu gì ở hậu môn, các vết mổ đã lành sẹo đẹp, không bị tát phát và mất tự chủ hậu môn.
Ảnh 6: Lành sẹo các vết mổ hậu môn sau mổ 3 tháng
Như vậy, có thể thấy “phẫu thuật một thì” điều trị rò hậu môn hình móng ngựa là một kỹ thuật ưu việt điều trị thể rò phức tạp này, phẫu thuật mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân, đặc biệt giúp rút ngắn thời gian nằm viện, giảm chi phí điều trị, giảm đau nhức và phiền toái cho bệnh nhân sau mổ. Hiện nay, kỹ thuật này đã được Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan mật tụy thực hiện cho nhiều bệnh nhân RMN, mang lại kết quả rất tốt, đáp ứng được nhu cầu và mong mỏi của các bệnh nhân mắc phải thể rò phức tạp.
Qua ca bệnh rò móng ngựa phức tạp, bác sĩ khuyến nghị các bệnh nhân bị bệnh RHM cần khám phát hiện sớm để điều trị triệt để, không nên để muộn, bệnh sẽ tiến triển ngày càng phức tạp và gây khó khăn cho quá trình điều trị.
Nếu bệnh nhân và người nhà cần tư vấn thêm hay có nhu cầu được thực hiện phẫu thuật bệnh rò hậu môn hoặc các bệnh lý hậu môn trực tràng tại Bệnh viện Bạch Mai, xin liên hệ bác sỹ Nguyễn Thế Hiệp, SĐT: 0966.697.866.
Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa - Gan Mật Tụy
