Nhưng điều gì sẽ xảy ra khi đội cứu hộ này hoạt động sai lệch? Chảy máu không ngừng từ một vết xước nhỏ, những mảng bầm tím bí ẩn xuất hiện... đó chính là những tín hiệu cảnh báo của rối loạn đông máu, một nhóm bệnh lý tiềm ẩn nhiều nguy cơ nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm và quản lý đúng cách. Để làm sáng tỏ những vấn đề này, chúng tôi đã có cuộc trao đổi chuyên môn với Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Mai, một chuyên gia giàu kinh nghiệm từ Trung tâm Huyết học và Truyền máu, Bệnh viện Bạch Mai.

Hệ thống đông máu: “Con dao hai lưỡi” tinh vi của cơ thể

Trong cơ thể chúng ta, quá trình đông máu là một chuỗi phản ứng sinh hóa phức tạp nhưng vô cùng hoàn hảo. Khi một mạch máu bị tổn thương, các "nhân viên" tiểu cầu và hàng loạt các yếu tố đông máu (được đánh số từ I đến XIII) sẽ lập tức được huy động, phối hợp nhịp nhàng để tạo thành cục máu đông, bịt kín vết thương và ngăn chặn sự mất máu.

Tuy nhiên, sự cân bằng này vô cùng mong manh. Bất kỳ một sự thiếu hụt hay bất thường nào trong "đội quân" tinh nhuệ này đều có thể dẫn đến tình trạng rối loạn đông máu mà phổ biến nhất là xu hướng dễ chảy máu.

“Điểm mặt” những rối loạn đông máu thường gặp

Theo Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Mai, có nhiều loại rối loạn đông máu khác nhau, nhưng hai bệnh lý di truyền được quan tâm nhiều nhất là Hemophilia và bệnh von Willebrand.

1. Hemophilia (Bệnh ưa chảy máu) - "Căn bệnh của hoàng gia"

Hemophilia, thường được biết đến với tên gọi "bệnh của hoàng gia" do từng xuất hiện trong các gia đình hoàng tộc châu Âu, là tình trạng rối loạn đông máu do thiếu hụt các yếu tố đông máu VIII (Hemophilia A) hoặc IX (Hemophilia B).

Dấu hiệu nhận biết: Người bệnh Hemophilia thường có những biểu hiện rất đặc trưng. Không phải họ chảy máu nhanh hơn người bình thường, mà là chảy máu kéo dài hơn. Một vết đứt tay nhỏ, một lần nhổ răng, hay thậm chí một va chạm nhẹ cũng có thể gây chảy máu không cầm hoặc hình thành những khối máu tụ lớn dưới da. Đặc biệt nguy hiểm là tình trạng chảy máu trong các khớp (khớp gối, khuỷu tay), nếu tái diễn nhiều lần sẽ gây đau đớn, cứng khớp, teo cơ và dẫn đến tàn phế.

2. Bệnh von Willebrand - "Kẻ lạ mà quen"

Ít được biết đến hơn Hemophilia nhưng bệnh von Willebrand (vWD) lại là rối loạn đông máu di truyền phổ biến nhất. Bệnh xảy ra do cơ thể thiếu hụt hoặc rối loạn chức năng của yếu tố von Willebrand (vWF) – một loại protein đóng vai trò như "chất keo" giúp tiểu cầu kết dính vào vị trí tổn thương và đồng thời bảo vệ yếu tố đông máu VIII không bị phá hủy.

Dấu hiệu nhận biết: Các triệu chứng của vWD thường nhẹ hơn Hemophilia và có thể khác nhau ở mỗi người. Các dấu hiệu thường gặp bao gồm:

Dễ bị bầm tím.

Chảy máu cam thường xuyên, kéo dài.

Chảy máu lợi sau khi đánh răng.

Ở phụ nữ, biểu hiện đặc trưng là rong kinh, rong huyết (kỳ kinh nguyệt kéo dài và ra nhiều máu).

Chảy máu kéo dài sau phẫu thuật hoặc thủ thuật nha khoa.

Chính vì các triệu chứng đôi khi không quá rầm rộ, nhiều người bệnh von Willebrand sống chung với bệnh trong nhiều năm mà không hề hay biết, chỉ tình cờ phát hiện khi đối mặt với một cuộc phẫu thuật hoặc chấn thương lớn.

Lời khuyên của chuyên gia: Sống “hòa bình” với rối loạn đông máu

Làm thế nào để quản lý hiệu quả và sống một cuộc đời trọn vẹn khi mắc phải các bệnh lý này? Bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Mai nhấn mạnh: "Chẩn đoán sớm là chìa khóa vàng và tuân thủ điều trị là con đường duy nhất để có một cuộc sống chất lượng. Rối loạn đông máu không phải là một bản án, mà là một hành trình chúng ta cần học cách đồng hành". Dưới đây là những tư vấn quý báu từ bác sĩ Mai:

Chẩn đoán chính xác là bước đầu tiên

"Khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào như dễ bầm tím, chảy máu kéo dài, hoặc có người thân trong gia đình mắc bệnh, bạn cần đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa Huyết học để được thăm khám," Bác sĩ Mai khuyên. Các bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng, đồng thời chỉ định những xét nghiệm đông cầm máu cơ bản và chuyên sâu để chẩn đoán chính xác loại rối loạn đông máu người bệnh đang mắc phải.

“Vũ khí” điều trị hiện đại

May mắn thay, y học hiện đại đã có những bước tiến vượt bậc trong việc kiểm soát rối loạn đông máu.

Liệu pháp thay thế: Đây là phương pháp điều trị cơ bản, bao gồm việc truyền bổ sung các yếu tố đông máu bị thiếu hụt (yếu tố VIII cho Hemophilia A, yếu tố IX cho Hemophilia B). Liệu pháp này có thể được sử dụng khi có chảy máu hoặc điều trị dự phòng – truyền yếu tố đông máu định kỳ (1-3 lần/tuần) để ngăn ngừa chảy máu xảy ra, đặc biệt là chảy máu khớp. "Điều trị dự phòng chính là tiêu chuẩn vàng hiện nay, giúp trẻ em mắc Hemophilia có thể vui chơi, học tập và phát triển gần như bình thường, ngăn ngừa biến chứng tàn phế," Bác sĩ Mai chia sẻ.

Thay đổi lối sống một cách thông minh

Quản lý bệnh không chỉ dừng lại ở việc dùng thuốc. Việc điều chỉnh lối sống đóng một vai trò cực kỳ quan trọng:

Vận động an toàn: Tránh các môn thể thao đối kháng, va chạm mạnh (bóng đá, võ thuật). Thay vào đó, hãy chọn các môn an toàn hơn như bơi lội, đi bộ, đạp xe để tăng cường sức mạnh cơ bắp, bảo vệ khớp.

Chăm sóc răng miệng kỹ lưỡng: Vệ sinh răng miệng tốt giúp ngăn ngừa sâu răng và viêm lợi, hạn chế nguy cơ phải nhổ răng hoặc can thiệp nha khoa gây chảy máu.

Thận trọng với thuốc: Tuyệt đối không tự ý sử dụng các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến chức năng tiểu cầu hoặc quá trình đông máu như Aspirin, Ibuprofen, Naproxen... Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào.

Luôn mang theo thông tin y tế: Một chiếc thẻ hoặc vòng tay y tế ghi rõ tình trạng bệnh có thể cứu mạng bạn trong những trường hợp khẩn cấp.

Hành trình của những bệnh nhân rối loạn đông máu có thể nhiều thách thức, nhưng không hề đơn độc. Với sự tiến bộ của y học và một kế hoạch quản lý toàn diện, "dòng sông sự sống" trong cơ thể họ hoàn toàn có thể chảy một cách êm đềm. Nhận thức đúng đắn về bệnh, chẩn đoán sớm và tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia y tế chính là la bàn dẫn lối, giúp người bệnh tự tin sống một cuộc đời năng động, ý nghĩa và trọn vẹn.

Tài liệu tham khảo: Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị của Bộ Y tế, World Federation of Hemophilia (WFH), National Hemophilia Foundation (NHF).