Thực trạng đáng quan ngại về tác hại thuốc lá

Thuốc lá, dưới mọi hình thức, vẫn là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người trên toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã công bố những số liệu đáng báo động: mỗi năm, hơn 8 triệu người trên thế giới không qua khỏi do các bệnh liên quan đến thuốc lá, trong đó có khoảng 1.3 triệu trường hợp là do phơi nhiễm với khói thuốc thụ động. Đây là những con số phản ánh mức độ nghiêm trọng của vấn đề này.

Tại Việt Nam, gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá cũng là một thực tế đáng lưu tâm. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, việc sử dụng thuốc lá là nguyên nhân dẫn đến hơn 100.000 trường hợp tử vong mỗi năm tại nước ta - điều này có nghĩa là mỗi ngày, gần 300 gia đình Việt Nam phải đối mặt với nỗi đau mất người thân. Cụ thể, có khoảng 84.500 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc chủ động và 18.800 người tử vong do các bệnh liên quan đến hút thuốc thụ động.

Không chỉ gây tổn thất về sức khỏe và sinh mạng, thuốc lá còn tạo ra gánh nặng kinh tế đáng kể. Ước tính, thiệt hại kinh tế do thuốc lá gây ra tại Việt Nam lên đến 108 nghìn tỷ đồng hàng năm, một con số rất lớn, cao hơn gấp 5 lần nguồn thu từ thuế thuốc lá.

PGS.TS. Vũ Văn Giáp - Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, một chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực Hô hấp đã chia sẻ những nhận định sâu sắc: "Chúng ta cần nhận thức đầy đủ về gánh nặng bệnh tật mà thuốc lá đang gây ra cho cộng đồng. Thuốc lá không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe của mỗi cá nhân mà còn tác động tiêu cực đến hệ thống y tế và sự phát triển chung của đất nước."

Thuốc lá thế hệ mới, những hiểu lầm cần làm rõ

Trước những nỗ lực kiểm soát thuốc lá truyền thống, ngành công nghiệp thuốc lá đã giới thiệu ra thị trường các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thường đi kèm với những thông điệp quảng bá gây hiểu lầm về tính "an toàn" hay "ít độc hại". Thực tế, đây là những sản phẩm tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đặc biệt khi hướng đến nhóm đối tượng trẻ tuổi.

TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đã cung cấp những thông tin khoa học để làm rõ hơn về các sản phẩm này: "Cần hết sức cẩn trọng với những thông tin chưa được kiểm chứng. Thuốc lá điện tử chứa nicotine, một chất gây nghiện mạnh, cùng với đó là nhiều loại hương liệu mà tác động lâu dài của chúng lên sức khỏe vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Đáng lo ngại, chúng tôi đã ghi nhận các trường hợp thuốc lá điện tử bị lợi dụng để pha trộn các chất cấm. Trong giai đoạn 2022-2023, Trung tâm Chống độc đã tiếp nhận và điều trị cho hơn 120 trường hợp ngộ độc nicotine liên quan đến thuốc lá điện tử, với các triệu chứng đa dạng và phức tạp, từ co giật, rối loạn ý thức, suy đa tạng, đến đột quỵ. Một tỷ lệ đáng kể trong số đó là học sinh, sinh viên."

TS. Jennifer Horton, Phó Trưởng Đại diện Văn phòng WHO tại Việt Nam đã chia sẻ những quan ngại về chiến lược tiếp thị của ngành công nghiệp này: "Việc sử dụng các hương vị hấp dẫn, bao bì bắt mắt có thể thu hút sự chú ý của giới trẻ, khiến họ lơ là trước những nguy cơ tiềm ẩn về sức khỏe và khả năng gây nghiện của sản phẩm. Điều này đòi hỏi sự nhìn nhận khách quan và thận trọng từ cộng đồng."

Vai trò của nhân viên y tế trong việc hỗ trợ cai nghiện

Trước những thông tin đa chiều và những nguy cơ tiềm ẩn từ thuốc lá, vai trò của các chuyên gia y tế và các nhà hoạch định chính sách trong việc cung cấp thông tin chính xác và đưa ra các giải pháp phù hợp trở nên vô cùng quan trọng.

Nhân viên y tế không chỉ đóng vai trò chăm sóc sức khỏe mà còn là những người tư vấn, cung cấp thông tin khoa học và hỗ trợ cộng đồng trong nỗ lực phòng chống tác hại của thuốc lá. Họ có trách nhiệm giúp người dân hiểu rõ hơn về những nguy cơ từ thuốc lá và đồng hành cùng những người có mong muốn cai nghiện.

PGS.TS. Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, nhấn mạnh: "Mỗi lời khuyên tư vấn từ nhân viên y tế đều có giá trị. Những can thiệp tư vấn ngắn gọn có thể giúp tăng tỷ lệ người quyết tâm bỏ thuốc lên 5-10%. Khi áp dụng quy trình 5A một cách chuyên sâu, kết hợp với các biện pháp hỗ trợ phù hợp, chúng ta có thể nâng cao hiệu quả hỗ trợ cai nghiện thuốc lá lên gần 30%."

TS. Jennifer Horton cũng nêu bật vai trò của nhân viên y tế: "Nhân viên y tế là nguồn lực quý giá trong công tác này. Lời khuyên dựa trên cơ sở khoa học của họ có thể tạo ra những thay đổi tích cực trong hành vi của người dân. Chúng ta cần tiếp tục nâng cao năng lực cho đội ngũ y tế để họ thực hiện tốt hơn nữa vai trò quan trọng này."

Tại Bệnh viện Bạch Mai, công tác phòng chống tác hại của thuốc lá luôn được chú trọng. Trong năm 2024, hơn 7.400 lượt bệnh nhân đã được tiếp cận các chương trình tư vấn, và đáng mừng là 81,6% trong số đó đã thể hiện quyết tâm từ bỏ thói quen hút thuốc. Tổng đài tư vấn cai nghiện thuốc lá miễn phí 1800.6606 vẫn tiếp tục là một kênh hỗ trợ hiệu quả, đồng hành cùng nhiều người trên hành trình tìm lại cuộc sống không khói thuốc.

Tiếng nói từ các diễn đàn khoa học

Hội thảo tại Bệnh viện Bạch Mai đã một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của việc chia sẻ thông tin và đối thoại khoa học.

TS. Jennifer Horton, đại diện WHO, tiếp tục nhấn mạnh sự cần thiết của việc bảo vệ thế hệ trẻ khỏi những tác động tiêu cực của ngành công nghiệp thuốc lá. Bà cho rằng: "Đầu tư cho các chương trình hỗ trợ cai nghiện thuốc lá là một khoản đầu tư mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe cộng đồng và sự phát triển kinh tế. Mỗi đô la đầu tư hôm nay có thể mang lại lợi ích tương đương hơn 7 đô la trong tương lai." Bà cũng nhắc lại khuyến nghị của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc chú trọng công tác phòng bệnh, nâng cao sức khỏe và kéo dài tuổi thọ, trong đó nhấn mạnh các yếu tố của một nền văn hóa lành mạnh, bao gồm việc nói "không" với thuốc lá và các chất có hại khác.

Cuộc chiến phòng chống tác hại của thuốc lá là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực không ngừng. Những bằng chứng khoa học và những phân tích từ các chuyên gia đã giúp chúng ta nhận diện rõ hơn những nguy cơ và những chiến lược cần thiết.

Như lời PGS.TS. Phan Thu Phương đã chân thành chia sẻ: "Một lời khuyên đúng lúc, một quyết tâm đủ lớn, và sự đồng lòng của xã hội - đó chính là những yếu tố tạo nên thành công."

Hãy cùng nhau lan tỏa những thông tin chính xác, nâng cao nhận thức và chung tay hành động để từng bước giảm thiểu tác hại của thuốc lá, vì một Việt Nam khỏe mạnh và một tương lai tươi sáng hơn.