Định nghĩa

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hay gọi tắt là COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) là bệnh có thể dự phòng và điều trị được. Bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng hô hấp dai dẳng như khó thở, ho khạc đờm và tắc nghẽn đường dẫn khí do phản ứng bất thường của đường thở với khói, bụi hoặc khí độc hại.

Dấu hiệu nhận biết COPD

-         Khó thở: tăng dần theo thời gian, nặng hơn khi tập thể dục hoặc làm việc nặng và diễn ra liên tục

-         Khò khè tái phát

-         Ho và/hoặc khạc đờm mạn tính

-         Nhiễm trùng đường hô hấp dưới tái phát

-         Có các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, hút thuốc lào, tiếp xúc với khói bụi từ đốt nhiên liệu, bụi liên quan đến nghề nghiệp và các chất hóa học khác,…

Chẩn đoán bệnh COPD

Chẩn đoán xác định COPD khi kết quả đo chức năng hô hấp có tình trạng rối loạn thông khí tắc nghẽn không hồi phục sau nghiệm pháp hồi phục phế quản.

Các thăm dò khác hỗ trợ chẩn đoán và đánh giá mức độ bệnh COPD gồm:

-         Chụp X quang phổi: Giai đoạn đầu đa số bình thường. Giai đoạn muộn có thể thấy các bất thường như hội chứng phế quản (dày thành phế quản, hình đường ray, mạng lưới mạch máu ở phổi tăng mạnh tạo thành hình ảnh “phổi bẩn”), hội chứng khí phế thũng (phổi hình thùng, tăng sáng, khoang liên sườn rộng, vòm hoành thấp, mỏm tim ra sau), hội chứng mạch máu (mạch máu trung tâm to nhưng ở ngoại vi thưa thớt tạo vùng giảm động mạch kết hợp hình ảnh căng giãn phổi), dấu hiệu tăng áp lực động mạch phổi, tim dài và thõng và giai đoạn cuối có hình ảnh tim to toàn bộ.

-         Chụp cắt lớp vi tính ngực lớp mỏng 1 mm với độ phân giải cao có thể quan sát rõ khí phế thũng với hình ảnh giãn phế nang lan tỏa.

-         Khí máu động mạch giúp chẩn đoán suy hô hấp khi PaO2 < 60 mmHg và/hoặc SaO2 < 90%, có hoặc không có PaCO2 > 45 mmHg.

-         Điện tâm đồ giúp xác định biến chứng tâm phế mạn. Có thể thấy P phế ở DII, DIII, aVF (P cao > 2,5 mm, nhọn, đối xứng) và dày thất phải.

-         Siêu âm tim giúp đánh giá tình trạng tăng áp lực động mạch phổi, giãn thất phải và suy tim trái phối hợp.

-         Công thức máu có thể gặp số lượng bạch cầu máu tăng, tỷ lệ bạch cầu đa nhân trung tính tăng khi mắc đợt cấp COPD do bội nhiễm. Đa hồng cầu có thể thấy ở bệnh nhân thiếu oxy máu mạn tính.

-         Sinh hóa máu: nồng độ CRP máu có thể tăng ở bệnh nhân đợt cấp COPD. Xét nghiệm ProBNP là một xét nghiệm hỗ trợ chẩn đoán suy tim, thường tăng khi bệnh nhân COPD có biến chứng tâm phế mạn.

 PGS. TS. Phan Thu Phương - Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai đưa ra các khuyến cáo, hướng dẫn về chuyên môn trong quản lý COPD theo cập nhật của GOLD 2023

Phân loại COPD giai đoạn ổn định theo GOLD 2023

GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease) là chiến lược toàn cầu về bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Hàng năm GOLD đưa ra những hướng dẫn về chẩn đoán và điều trị COPD dựa trên những bằng chứng khoa học tin cậy. Năm 2023, GOLD cũng đưa ra những cập nhật trong chẩn đoán và điều trị COPD.

Phân loại giai đoạn bệnh COPD theo GOLD 2023 vẫn đánh giá mức độ tắc nghẽn đường thở gồm 4 mức độ từ nhẹ (GOLD 1) đến rất nặng (GOLD 4) dựa trên chỉ số FEV1 sau nghiệm pháp hồi phục phế quản. Về phân nhóm COPD, GOLD 2023 có thay đổi khi gộp nhóm C và nhóm D là các nhóm nguy cơ cao thành nhóm E để làm nổi bật sự liên quan lâm sàng của các đợt cấp như hình dưới đây:

Điều trị COPD giai đoạn ổn định theo GOLD 2023

Mục tiêu điều trị COPD nhằm:

-         Giảm triệu chứng (giảm nhẹ các triệu chứng, tăng khả năng gắng sức và nâng cao tình trạng sức khỏe)

-         Giảm nguy cơ (bảo vệ khỏi các đợt cấp, ngăn bệnh tiến triển và giảm thiểu tử vong).

     Các phương pháp điều trị gồm điều trị dùng thuốc và không dùng thuốc cùng với tránh tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ (khói bụi, thuốc lá…).

     GOLD 2023 đề xuất khởi trị COPD dựa trên đánh giá qua phân nhóm ABE như sau:

Các bệnh nhân sẽ được tiếp tục đánh giá tại các lần tái khám về triệu chứng, mức độ khó thở, số đợt cấp, kĩ thuật sử dụng các dụng cụ phân phối thuốc và các điều trị không dùng thuốc để điều chỉnh phác đồ điều trị.

Biểu đồ theo dõi điều trị bằng thuốc của GOLD 2023 sau đây hướng dẫn sự thay đổi trong phác đồ điều trị của các bệnh nhân với các biểu hiện lâm sàng cụ thể:

Điều trị không dùng thuốc trong COPD giai đoạn ổn định cũng được nhắc lại trong GOLD 2023 bao gồm:

-         Giáo dục sức khỏe cung cấp kiến thức cho bệnh nhân để thay đổi hành vi và tăng cường tuân thủ điều trị.

-         Phục hồi chức năng hô hấp được chỉ định ở tất cả bệnh nhân COPD. Những bệnh nhân COPD được khuyến khích tăng mức độ hoạt động thể chất phù hợp với mức độ bệnh.

-         Tiêm vắc xin phòng cúm, phòng COVID-19, phòng phế cầu, phòng ho gà được chứng minh giúp giảm đợt cấp COPD.

-         Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý..

-         Chăm sóc giảm nhẹ đối với các bệnh nhân COPD giai đoạn nặng, rất nặng.

-         Thở oxy dài hạn được chỉ định ở bệnh nhân COPD có giảm oxy hóa máu nghiêm trọng khi nghỉ ngơi.

-         Thở máy không xâm nhập được xem xét ở những bệnh nhân COPD có tăng CO2 máu mạn tính và có tiền sử nhập viện nhiều lần vì suy hô hấp cấp tính.

------------------------------------------------------

Nếu có các dấu hiệu nghi ngờ mắc COPD hoặc chưa được quản lý điều trị COPD, xin vui lòng đăng kí khám chuyên khoa Hô hấp tại Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai:

-         Phòng khám 510, 511, 512 nhà K1 bệnh viện Bạch Mai.

-         Phòng quản lý bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính và hen - Phòng khám 411 nhà K2 bệnh viện Bạch Mai

-         Hotline tư vấn chuyên môn: 088.606.8558