TS.BS Trương Anh Thư - Trưởng khoa Kiểm soát Nhiễm khuẩn, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ một số kiến thức và khuyến cáo giúp người dân cũng như các cơ sở y tế chủ động phòng tránh dịch bệnh trong và sau bão lũ.

Nguy cơ nhiễm khuẩn sau bão, đừng chủ quan!

Sau bão lũ, môi trường sống thường bị ô nhiễm nặng nề. Nước ngập, rác thải, xác động vật, hệ thống thoát nước tắc nghẽn… Đây là những “mảnh đất màu mỡ” cho vi khuẩn và vi rút phát triển. Theo đó, các bệnh thường gặp sau bão bao gồm:

Bệnh đường hô hấp (viêm phổi, cảm cúm, Covid-19) chiếm tỷ lệ cao nhất sau thiên tai do tụ tập đông người trong khu sơ tán, không đủ thông gió và lấy truyền qua giọt bắn.

Bệnh tiêu chảy, viêm gan A/E, tả, thương hàn do sử dụng nước hoặc thực phẩm bị nhiễm khuẩn.

Nhiễm trùng da, uốn ván: Do vết thương tiếp xúc với nước bẩn hoặc đất bùn.

Bệnh do muỗi và động vật gặm nhấm như sốt xuất huyết, sốt rét, Leptospirosis (bệnh chuột truyền). Sau thiên tai, nước đọng và rác thải tạo điều kiện cho muỗi và chuột sinh sôi.

Nấm mốc và ô nhiễm thực phẩm: Thường xảy ra chỉ sau 48 giờ khi khu vực bị ngập do việc bảo quản thực phẩm bị ảnh hưởng, gián đoạn chuỗi cung ứng vật tư kiểm soát nhiễm khuẩn.

“Chủ động kiểm soát nhiễm khuẩn trong thiên tai ngay từ đầu có thể ngăn được dịch bệnh, bảo vệ sức khoẻ”, TS.BS Trương Anh Thư nhấn mạnh.

Những nguyên tắc, biện pháp “vàng” trong kiểm soát nhiễm khuẩn mùa bão lũ

Để giảm thiểu ảnh hưởng của bão/lũ tới người bệnh và môi trường, cần có kế hoạch ứng phó khẩn cấp để kiểm soát nguy cơ lây nhiễm, bảo đảm các nguyên tắc sau:

Đơn giản - dễ làm - kịp thời: Ưu tiên các biện pháp dễ hiểu, có thể thực hiện nhanh chóng mọi lúc, mọi nơi.

Linh hoạt thích ứng với các hoàn cảnh khác nhau, đặc biệt trong điều kiện thiếu nước, mất điện.

Đánh giá nguy cơ: Cần đánh giá nguy cơ nhiễm khuẩn để can thiệp kiểm soát nhiễm khuẩn có trọng điểm. Nguy cơ cao áp dụng cho NB nguy kịch, cần hồi sức ngay do nguy cơ nhiễm khuẩn bệnh viện. Bên cạnh đó, cần lưu ý nhóm người già, trẻ em, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh mạn tính là dối tượng dễ tổn thương, cần được bảo vệ đặc biệt.

Tại các cơ sở y tế, đặc biệt là trong mùa bão lũ, việc đảm bảo môi trường vô khuẩn là ưu tiên hàng đầu, “lá chắn sống”. TS.BS Trương Anh Thư chia sẻ: “Trong bối cảnh bão lũ, chỉ một sai sót nhỏ trong khâu vệ sinh cũng có thể dẫn đến lây nhiễm chéo, ảnh hưởng tới người bệnh nặng. Vì vậy, nhân viên y tế cần duy trì nghiêm ngặt các quy trình từ sàng lọc, cách ly, vệ sinh môi trường đến xử lý chất thải.”

Các biện pháp cụ thể tại bệnh viện, cơ sở y tế cũng như các khu cách ly, sơ tán, khu dân cư bao gồm:

Sàng lọc, phân loại và cách ly: Tại bệnh viện thực hiện sàng lọc ngay khi có người bệnh từ vùng bão chuyển tới hoặc phát bệnh trong quá trình lưu trú. Sàng lọc người có các triệu chứng như sốt, ho, phát ban, vết thương hở, nôn, hoặc tiêu chảy. Chuyển người bệnh có nguy cơ lây nhiễm sang khu vực cách ly hoặc khu vực riêng biệt. Nhân viên y tế cần sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân thích hợp khi chăm sóc người bệnh. Tiêm phòng uốn ván hoặc các vắc xin khác trong trường hợp cần thiết.

Vệ sinh tay - biện pháp quan trọng nhất: “Một hành động nhỏ nhưng hiệu quả lớn”. Nếu có nước sạch - hãy rửa tay bằng xà phòng. Nếu không, dùng dung dịch cồn sát khuẩn. Thời điểm vệ sinh tay: Trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, sau khi xử lý rác, lau dọn nước.

Làm sạch nguồn nước: Ô nhiễm vi khuẩn trong nước gây ra rủi ro lớn cho sức khỏe. Đun sôi nước ít nhất 1 phút trước khi uống. Nếu không có nước sạch, có thể pha 1/8 thìa cà phê thuốc tẩy clo (loại không mùi, chứa 5,25% natri hypoclorit) cho mỗi 3,8 lít nước. Clo hoạt tính thường bất hoạt hơn 99,99% vi khuẩn và vi rút đường ruột. Nước giếng cần làm sạch và khử trùng bằng dung dịch clo. Phải đợi ít nhất 48 giờ sau khử trùng để kiểm tra nước (tìm vi khuẩn coliform và E. coli) trước khi sử dụng.

An toàn vệ sinh Thực phẩm: Thực phẩm cần được bảo quản khô ráo, đậy kín, và loại bỏ thực phẩm cần được bảo quản lạnh nếu để ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ. Người có triệu chứng bệnh truyền nhiễm (như tả, lỵ, thương hàn, viêm gan A/E, tiêu chảy) không được chế biến hoặc phục vụ thức ăn.

Tăng cường khử khuẩn bề mặt, ưu tiên khu vực bị ngập. Đặc biệt xử lý môi trường ngay lập tức, tránh tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.

Trang bị phương tiện phòng hộ cá nhân PPE đầy đủ cho người tham gia dọn dẹp hoặc tiếp xúc với nước lũ. Tránh chạm tay bẩn vào mặt hoặc miệng. Bất kỳ ai bị thương trong quá trình vệ sinh cần được chăm sóc vết thương ngay lập tức và đánh giá nhu cầu tiêm phòng Uốn ván.

Xử lý chất thải và thi hài đúng quy định, tránh để ô nhiễm lan rộng.

Khắc phục và giám sát sau bão, theo dõi hàng ngày các dấu hiệu bất thường (sốt, phát ban, tiêu chảy, nhiễm trùng da...) để phát hiện sớm nguy cơ dịch bệnh

Sau bão, đừng quên “làm sạch lại từ đầu”

Khi nước rút, việc tổng vệ sinh và khử khuẩn toàn bộ khu vực sinh hoạt, bệnh viện, trường học là vô cùng cần thiết. Lau rửa sàn, tường, đồ dùng, khử khuẩn bằng dung dịch clo loãng (0,1%-0,5%). Xử lý nấm mốc, côn trùng, kiểm tra làm sạch hệ thống thông khí đảm bảo thông khí tự nhiên. Kiểm tra nguồn nước, hệ thống xử lý rác thải, nhà ăn, khu vệ sinh…

“Sức khỏe cộng đồng không chỉ được bảo vệ bằng thuốc men, mà bằng ý thức chủ động vệ sinh và phòng bệnh của mỗi người” - TS.BS Trương Anh Thư gửi gắm.

Trong thời điểm mùa bão lũ, bên cạnh việc bảo vệ tài sản, tính mạng người dân cũng cần lưu ý đến sức khoẻ, tránh chủ quan với các vấn đề nhiễm khuẩn. Giữ đôi tay sạch, nguồn nước sạch, thực phẩm sạch chính là giữ an toàn cho bản thân, gia đình và cộng đồng. Bệnh viện Bạch Mai luôn đồng hành cùng người dân trong công tác phòng, chống dịch bệnh và kiểm soát nhiễm khuẩn để vượt qua mùa mưa bão an toàn.