Từ lịch sử điều trị đau đến xu hướng hiện đại

Theo Hiệp hội Nghiên cứu Đau Quốc tế (IASP), đau mạn tính là “một trải nghiệm giác quan và cảm xúc khó chịu liên quan đến tổn thương mô thực tế hoặc tiềm tàng”. Hậu quả của đau mạn tính không chỉ dừng ở thể xác mà còn để lại vết hằn sâu trong tinh thần, gây rối loạn giấc ngủ, lo âu, trầm cảm, suy giảm chức năng và tạo gánh nặng cho cả gia đình, xã hội.

Từ thời tiền sử, con người đã biết đến cảm giác đau và tìm cách xoa dịu bằng những phương pháp tự nhiên như làm mát, đắp lá, xoa bóp. Ở thời cổ đại, thảo dược, cây liễu, thuốc phiện hay châm cứu (Trung Quốc) được xem là “liều thuốc” quý. Sang thời trung cổ, đau từng được coi là sự trừng phạt của Thượng đế, và thuốc phiện là cách giảm đau phổ biến.

Thế kỷ 19 chứng kiến bước ngoặt lớn khi aspirin và morphine ra đời, mở ra kỷ nguyên mới trong điều trị đau. Đến thế kỷ 20, các phương pháp giảm đau hiện đại như thuốc giảm đau mạnh, phẫu thuật thần kinh, vật lý trị liệu và trị liệu tâm lý được phát triển mạnh mẽ.

Ngày nay, xu hướng điều trị đau đa mô thức - kết hợp giữa thuốc, vật lý trị liệu, tâm lý trị liệu, can thiệp thần kinh và cá nhân hóa chăm sóc đang được ưu tiên. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc giảm đau, đặc biệt là opioid, đã gây nhiều hệ lụy, buộc giới chuyên môn tìm kiếm các giải pháp an toàn, bền vững và ít phụ thuộc vào thuốc hơn.

Vai trò không thể thay thế của điều dưỡng trong kiểm soát đau

Trong hành trình giảm đau cho người bệnh, điều dưỡng là lực lượng nòng cốt trực tiếp đánh giá, chăm sóc và hỗ trợ từng bệnh nhân. Họ không chỉ thực hiện các kỹ thuật y khoa mà còn là người đồng hành, chia sẻ, giúp người bệnh vượt qua nỗi đau thể xác lẫn tinh thần.

Điều dưỡng Lê Đức Cảnh chia sẻ và tư vấn cho người bệnh tại Trung tâm Cơ xương khớp, Bệnh viện Bạch Mai – Ảnh: Nguyên Hà

Điều dưỡng đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng:

Đánh giá toàn diện: Điều dưỡng tiến hành đánh giá kỹ lưỡng về mức độ, tính chất, yếu tố tăng/giảm đau, tác động của đau đến vận động, giấc ngủ, tâm trạng và sinh hoạt của người bệnh.

Chăm sóc cá nhân hóa: Dựa trên đánh giá, điều dưỡng xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp, phối hợp nhiều phương pháp giảm đau nhằm đạt hiệu quả tối ưu.

Giáo dục và tư vấn: Họ hướng dẫn người bệnh và gia đình hiểu về nguyên nhân đau, chế độ dinh dưỡng, vận động, cũng như các biện pháp phòng ngừa tái phát.

Vận động trị liệu: Điều dưỡng hướng dẫn các bài tập kéo giãn, tăng cường cơ bắp, cải thiện tư thế và tầm vận động - có thể thực hiện tại viện hoặc tại nhà.

Xoa bóp, chườm nóng/lạnh: Các kỹ thuật này giúp giảm căng cơ, cải thiện tuần hoàn, giảm viêm và mang lại giấc ngủ sâu hơn.

Kích thích điện thần kinh qua da (TENS): Điều dưỡng sử dụng thiết bị TENS giúp kích thích dây thần kinh, làm giảm cảm giác đau.

Liệu pháp tâm lý: Họ hướng dẫn người bệnh thư giãn, thở sâu, thiền, chánh niệm hoặc áp dụng liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) để kiểm soát đau, giảm lo âu, cải thiện tinh thần.

Âm nhạc và nghệ thuật trị liệu: Khuyến khích người bệnh tham gia các hoạt động âm nhạc, vẽ tranh… giúp thư giãn và giảm cảm giác đau.

Châm cứu, bấm huyệt: Với kiến thức y học cổ truyền, điều dưỡng có thể hỗ trợ giảm đau qua châm cứu, bấm huyệt.

Thực tế ảo (VR): Công nghệ VR ngày càng được ứng dụng rộng rãi, giúp người bệnh “quên đi” cảm giác đau trong môi trường ảo tích cực.

KTV Nguyễn Tuấn Linh, Trung tâm Cơ xương khớp tập phục hồi chức năng cho người bệnh - Ảnh: Nguyên Hà

Điều dưỡng - Trái tim của chăm sóc toàn diện

Để thực hiện tốt vai trò trong giảm đau mạn tính, điều dưỡng cần kiến thức chuyên sâu, kỹ năng vững vàng, khả năng giao tiếp và sự sáng tạo. Họ cũng phải liên tục học tập, cập nhật tiến bộ y học và áp dụng bằng chứng khoa học trong chăm sóc lâm sàng.

Điều dưỡng không làm việc một mình. Họ phối hợp chặt chẽ với bác sĩ, chuyên gia vật lý trị liệu, tâm lý, dinh dưỡng và các thành viên khác trong nhóm chăm sóc, nhằm mang lại hiệu quả điều trị cao nhất cho người bệnh.

Dù còn nhiều thách thức - từ áp lực công việc, thiếu nguồn lực đến sự ghi nhận chưa tương xứng nhưng những người điều dưỡng vẫn kiên trì cống hiến, lặng lẽ góp phần giúp hàng triệu bệnh nhân vượt qua cơn đau.

Họ xứng đáng được gọi là “những chiến binh thầm lặng trong cuộc chiến với đau mạn tính”, mang đến hy vọng và cuộc sống chất lượng hơn cho người bệnh.