Người Việt Nam thường gọi là “Ăn Tết” và “Chơi Tết”, nên nhiều người thường có sự thoải mái trong chế độ ăn uống và sinh hoạt trong những ngày Tết. Với người bình thường, điều này ít gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng với người bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) thì những thay đổi nhỏ về lối sống hoặc lơ là điều trị đều có nguy cơ gây rối loạn đường, khiến người bệnh bị các biến chứng nặng và phải nhập viện cấp cứu. Để có thể đón Tết vui vẻ và an toàn cùng gia đình, người bệnh đái tháo đường cần lưu ý 4 điều nên tránh như sau:
1. Tránh uống nhiều rượu
Ngày xuân chúc nhau năm mới bằng ly rượu là chuyện bình thường, nhất là khi ngồi hàn huyên ôn chuyện năm cũ, bàn chuyện năm mới. Tuy nhiên hàng năm Bệnh viện Bạch Mai đã phải tiếp nhận khá nhiều người bệnh ĐTĐ nhập viện cấp cứu trong những ngày Tết vì lý do uống rượu. Cụ thể là:
- Rượu, nhất là các loại rượu mạnh (Whisky, Cognac hay rượu tự nấu) có tác dụng ức chế gan sản xuất glucose nên những người bệnh ĐTĐ uống nhiều rượu có nguy cơ cao bị hạ đường huyết nặng.
- Uống rượu say nên quên uống thuốc đái tháo đường, trong khi lại ăn nhiều nên bị đường huyết quá cao
- Cũng có khi mải uống rượu mà quên ăn nên bị hạ đường huyết.
- Uống các loại rượu ngâm với động vật, rễ cây lạ gây ngộ độc, thậm chí suy thận cấp
Vì vậy người bệnh ĐTĐ chỉ nên uống 1-2 ly rượu vang khi ăn cơm Tết, cần biết từ chối khi bị mời/ép uống rượu, nhất là những loại rượu lạ.
2. Tránh uống nhiều nước ngọt
Nhiều người bệnh, nhất là trẻ em, trẻ vị thành niên thường rất thích uống nước ngọt. Ngày thường họ bị cấm đoán hoặc nhắc nhở thường xuyên nhưng những ngày Tết thì nhà ai cũng có vài chai hoặc lon nước ngọt như Pepsi, Coca Cola hay nước gạo.... và vì tâm lý để cho trẻ thoải mái hoặc nể khách nên trẻ sẽ uống khá nhiều nước ngọt, hậu quả là đường huyết tăng rất cao và rất nhanh.
Trong những trường hợp này, các bạn có thể chuẩn bị sẵn một số chai nước ngọt dành riêng cho người bị đái tháo đường, hoặc sử dụng các loại đường không làm tăng đường huyết khi uống cà phê hay ăn chè.
3. Tránh để bị ốm:
Ngày Tết cổ truyền là dịp để mọi người gặp mặt, vui chơi nhưng dự báo thời tiết ngày Tết thường khá lạnh ở miền Bắc và khá nóng ở miền Nam. Người bệnh ĐTĐ, nhất là những người kiểm soát đường huyết kém hoặc đã có nhiều biến chứng, thường có sức đề kháng giảm nên rất dễ bị các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp, rối loạn tiêu hóa... và đáng ngại nhất hiện nay là Covid-19. Vì vậy họ cần lưu ý ăn mặc đủ ấm, tránh để bị cảm lạnh. Những người đi lễ chùa hay đi du lịch nên tránh những chỗ quá đông người, cần uống đủ nước, và nhớ kiểm tra bàn chân thường xuyên. Với người bình thường thì cảm sốt hay ỉa chảy hay vết loét nhỏ ở chân là không đáng ngại nhưng với người bệnh ĐTĐ thì họ sẽ rất dễ bị nhiễm khuẩn nặng, loét chân lan rộng... đe dọa tính mạng hoặc phải nhập viện.
4. Tránh để bị hạ đường huyết:
Hạ đường huyết (nồng độ glucose trong máu thấp < 4,0 mmol/L) là biến chứng khá phổ biến ở người bệnh ĐTĐ, chủ yếu do nguyên nhân ăn ít, ăn chậm hay bỏ ăn hoặc vận động quá sức. Đường huyết thấp dẫn đến hôn mê và làm nặng thêm các biến chứng tim mạch, thần kinh... nên nó là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất khiến người bệnh ĐTĐ phải nhập viện cấp cứu trong dịp Tết. Tuy nhiên đây là biến chứng hoàn toàn có thể phòng ngừa được và nếu người bệnh ĐTĐ tuân thủ tốt những lời khuyên trên đây về chế độ ăn uống và dùng thuốc thì họ sẽ tránh được biến chứng này.
Cách phòng ngừa sớm là nên thả lỏng mục tiêu đường huyết trong những ngày Tết, không nên để đường huyết xuống dưới 5,6 mmol/L, nhất là ở những người lớn tuổi, người bị ĐTĐ đã lâu hoặc đã có nhiều biến chứng. Quan trọng nhất là khi đi chơi, đi lễ hay đi du lịch thì người bệnh ĐTĐ nên thông báo cho 1-2 người bạn thân biết là mình bị ĐTĐ và luôn mang theo kẹo, bánh ngọt để ăn ngay khi đường huyết xuống thấp hoặc khi có các biểu hiện của hạ đường huyết như đói, run chân tay, hồi hộp đánh trống ngực....
TS. BS Nguyễn Quang Bảy, Trưởng Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai
