Không khí ô nhiễm, làm sao bảo vệ sức khỏe?

Theo tôi, chị có thể cho cháu di chuyển bằng phương tiện giao thông công cộng, nếu được thì cho cháu đi học sớm, tránh giờ cao điểm khi mà nhiều phương tiện giao thông hoạt động.

Còn việc đeo khẩu trang và các phương tiện phòng hộ khác, chị vui lòng xem những câu đã trả lời trước.

Về việc dùng khẩu trang phù hợp tránh bụi không khí xâm nhập đường hô hấp, anh/chị vui lòng xem câu trả lời trước đó. Cần chú ý khẩu trang chỉ được sử dụng một lần, không giặt sử dụng lại vì sẽ làm phá hủy lớp màng bảo vệ.

Sau khi ở ngoài về, anh/chị có thể vệ sinh cá nhân bằng cách tắm rửa bằng xà phòng; nhỏ mắt, nhỏ mũi bằng dung dịch nước muối sinh lý.

Những bệnh lý hô hấp bị tác động bởi ô nhiễm khí như viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản cấp, viêm phổi và các bệnh lý hô hấp mạn tính như hen phế quản, phối tắc nghẽn mãn tính... rất cần chăm sóc đặc biệt. Bệnh nhân có bệnh hô hấp mạn tính không nên ra ngoài vào thời điểm không khí ô nhiễm nặng nếu không thực sự cần thiết. Người bệnh hen, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và các bệnh hô hấp mãn tính khác cần phải tuân thủ và duy trì uống thuốc hàng ngày theo chỉ định của bác sĩ. Khi phát hiện triệu chứng cấp, khó thở thì cần liên lạc ngay với nhân viên y tế để được hỗ trợ.

Như bạn nêu bạn làm việc trong điều kiện nhà xưởng sản xuất thiết bị nhôm, bạn cảm thấy cay cay khó chịu, hiện tượng như bạn nêu chưa thể kết luận cụ thể do nguyên nhân gì để có giải pháp. Bạn có thể tham khảo những người quản lý của nhà xưởng để biết môi trường không khí có bị ô nhiễm hay không và những người làm cùng có bị tình trạng như bạn nêu không. Nếu nhiều người cùng có chung triệu chứng như bạn nêu thì đây là vấn đề nghiêm trọng, cần được báo cáo với người có trách nhiệm của công ty, ngoài ra bạn có quyền không làm việc trong điều kiện môi trường không đảm bảo về an toàn sức khỏe.

Việc sử dụng khẩu trang, phương tiện bảo hộ lao động phải theo hướng dẫn của cơ sở sản xuất vì đây là quy định trong Luật An toàn vệ sinh lao động. Còn nếu bạn thấy có vấn đề về sức khỏe, cần tới cơ sở y tế khám để được chẩn đoán cụ thể.

Để đảm bảo sức khỏe với điều kiện của bạn, bạn nên có những phương tiện phòng hộ như đeo khẩu trang đủ tiêu chuẩn, đeo kính. Rửa mặt hàng ngày bằng sữa rửa mặt phù hợp và nhỏ mắt bằng nước muối sinh lý.

Với thông tin bạn đưa chưa thật sự đầy đủ, bạn cần phải đến cơ sở y tế để các bác sĩ hỏi bệnh, thăm khám, làm các xét nghiệm cận lâm sàng để chẩn đoán xác định bệnh và phác đồ điều trị phù hợp.

Đối với trẻ nhỏ dưới 5 tuổi cần hạn chế ra ngoài trong thời điểm ô nhiễm. Nếu bắt buộc phải đi ra ngoài thì phụ huynh cần cho trẻ mang khẩu trang đúng chuẩn như đã đề cập ở các câu trả lời trước. Ngoài ra, cần cho cháu mang áo khoác và khăn để che chắn các bộ phận da và niêm mạc. Sau khi về nhà, cần vệ sinh da, mắt, mũi, miệng cho trẻ bằng xà phòng và dung dịch nước muối sinh lý.

Về dinh dưỡng, phụ huynh cần chú ý bổ sung đầy đủ 4 nhóm dưỡng chất (chất bột, chất béo, chất đạm, các vitamin và khoáng chất). Bên cạnh đó, cần chú ý thêm trái cây và rau xanh để phòng ngừa tác hại của các chất oxy hóa. Phụ huynh cũng cần lưu ý cho con trẻ tiêm ngừa đầy đủ, đặc biệt là các văcxin tiêm ngừa các bệnh lý đường hô hấp. Việc bổ sung các thuốc tăng cường sức đề kháng là không cần thiết nếu trẻ hoàn toàn khỏe mạnh.

Như bạn đặt ra câu hỏi khẩu trang y tế thông thường không ngăn được bụi mịn, điều này chưa hoàn toàn đúng. Bởi vì ô nhiễm không khí không phải tất cả đều là bụi mịn, mà bụi mịn chỉ là một tỉ lệ nhất định trong lượng bụi ô nhiễm không khí, điều này còn tuỳ thuộc và khu vực ô nhiễm không khí.

Còn để ngăn được bụi mịn hoàn toàn, đã có các thiết bị chuyên dụng như mặt nạ và bán mặt nạ, việc này chuyên môn không khuyến cáo sử dụng dân dụng trong cộng đồng, trừ khi có yêu cầu của cơ quan chức năng.

Nếu khu vực bạn sinh sống hoặc bạn phải tiếp xúc trong môi trường làm việc có ô nhiễm bụi mịn với tỉ lệ cao và thường xuyên, mà được xác định bởi cơ chức năng quan trắc, khi đó bạn nên chọn khẩu trang chuyên dụng có hiệu quả cao để lọc bụi mịn, trên thị trường có bán loại khẩu trang này.

Việc sử dụng khẩu trang nhiều lần tuỳ thuộc vào hướng dẫn của đơn vị sản xuất khẩu trang, nếu không sử dụng theo hướng dẫn có thể làm giảm hiệu quả, chất lượng lọc của khẩu trang, thậm chí còn xảy ra những tác dụng phụ khi khẩu trang không còn đảm bảo chất lượng.

Việc phòng ngừa tác động ô nhiễm không khí chủ động nhất chính là không để xảy ra ô nhiễm không khí. Tình trạng ô nhiễm gần đây tại Hà Nội và TP.HCM được xác định chính là do tăng khí thải của các phương tiện giao thông và sử dụng quá mức các nhiên liệu hóa thạch khác. Vì vậy, để có một môi trường trong lành thì người dân cần chung tay góp phần làm giảm tình trạng ô nhiễm không khí bằng cách: giảm sử dụng các phương tiện giao thông cá nhân, giảm sử dụng các thiết bị gia dụng tiết kiệm điện năng, hạn chế tối đa sử dụng bếp than tổ ong, sử dụng xăng E95 thay cho xăng E92, phân loại rác thải tại nguồn...

Khi tình trạng ô nhiễm đã xảy ra theo cảnh báo của cơ quan chức năng thì người dân cần đặc biệt chú ý để phòng tránh tác hại trực tiếp của các loại khói bụi bằng các biện pháp: hạn chế lưu thông trong giờ cao điểm, hạn chế ra ngoài trong khu vực có ô nhiễm nặng. Nếu ra ngoài cần mang các phương tiện phòng hộ cá nhân như khẩu trang, mắt kính, áo khoác...

Đối với những người có nguy cơ cao như người cao huyết áp, hen suyễn, tim mạch... cần hạn chế tiếp xúc trực tiếp với khói bụi, hạn chế vận động nặng, nếu được nên tránh xa vùng ô nhiễm.

Hiện nay chưa có bằng chứng về vai trò và giá trị của thải độc trong ô nhiễm không khí. Ngoài phương tiện như khẩu trang giúp hạn chết hít phải bụi có hại cho sức khỏe, thì không còn cách nào tránh được không khí bị ô nhiễm, mà chỉ có cách áp dụng các biện pháp để hạn chế tối đa các công trình xây dựng đang phát sinh bụi, hạn chế các phương tiện giao thông, không nên đốt rơm rạ, sử dụng nhiên liệu sạch (bếp điện, bếp từ) để đun nấu.

Các nhà khoa học đã giải thích quá trình đô thị hóa, nhiều công trình đang xây dựng phát sinh bụi, cùng mật độ và các phương tiện giao thông lớn là nguyên nhân lớn gây tình trạng ô nhiễm không khí của Hà Nội, TP.HCM cũng như nhiều thành phố lớn khác trên thế giới. Ngoài ra tại thời điểm giao mùa trời thường không có mưa, lặng gió, làm giảm khả năng phân tán, phát tán bụi.

Với tình trạng ô nhiễm không khí mức độ cao vào thời điểm giao mùa, làm gia tăng số bệnh nhân đến khám và điều trị các bệnh hô hấp và bệnh lý tim mạch.

Bộ Y tế được Chính phủ giao chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho người dân. Trước tình hình ô nhiễm không khí, Bộ đã làm một số việc như đưa ra khuyến cáo cho người dân mà phương tiện thông tin đại chúng đã đưa, ví như khi ô nhiễm thì khuyến cáo người dân hạn chế ra đường, đặc biệt là người già, trẻ em, người mắc bệnh hô hấp; Chỉ đạo các cơ sở ý tế sẵn sàng cho việc khám, phát hiện các bệnh tật liên quan đến hô hấp, liên quan đến ô nhiễm không khí.

Bộ Y tế cũng sẽ phối hợp với Bộ Tài nguyên-môi trường, UBND tỉnh có ô nhiễm cao tìm giải pháp khống chế các nguồn ô nhiễm.

Việc đeo khẩu trang đã được khuyến cao lâu nay, đặc biệt với người dân khi tham gia các hoạt động ngoài đường phố. Việc sử dụng khẩu trang cũng đã được nhiều người dân lựa chọn. Tuy nhiên, trong một số tình huống khẩn cấp hoặc khi xảy ra những sự cố ở một khu vực nào đó, ảnh hưởng tới sức khoẻ của người dân trong khu vực, Bộ Y tế và địa phương sẽ triển khai việc phát khẩu trang để đảm bảo an toàn sức khoẻ cho người dân khu vực đó.

Bộ Y tế cũng có những khuyến khích các cơ sở sản xuất khẩu trang đáp ứng yêu cầu về chất lượng và giá thành phù hợp với người dân, như khẩu trang y tế hiện nay vẫn bán tại các hiệu thuốc với giá thành phù hợp, khoảng 1.000-2.000đ/chiếc, để người dân sử dụng nhiều hơn.

Như cháu nói như vậy thì có nguồn ô nhiễm gây ảnh hưởng tới gia đình cháu. Gia đình nên xác định rõ xem nguồn gây ô nhiễm đó xuất phát từ đâu để tìm cách giải quyết tận gốc nguồn ô nhiễm đó. Trong trường hợp như nguồn ô nhiễm đó là bãi rác, hay cơ sở sản xuất nhựa, gia đình nên có ý kiến với chính quyền, các cơ quan chức năng. Cũng có thể những mùi nhựa, khói đốt rác đó xuất phát từ hoạt động đốt rác, đốt nhựa của các khu vực xung quanh, gia đình sau khi xác định được rõ cơ sở cụ thể, cần kiến nghị với chính quyền địa phương giải quyết dứt điểm, vì đây là quyền của người dân được sống trong môi trường an toàn, trong sạch và chính quyền phải có trách nhiệm giải quyết việc này. Ngoài ra, trong lúc chờ giải quyết dứt điểm các nguồn gây ô nhiễm, gia đình có thể áp dụng một số giải phá để hạn chế nguồn gây ô nhiễm, như đóng kín cửa, lựa chọn các thiết bị lọc không khí có khử mùi phù hợp có bán sẵn trên thị trường.

Ngoài việc thường xuyên quét nhà, lau sàn; việc trồng thêm nhiều cây xanh xung quanh nhà hoặc trong nhà cũng làm giảm thiểu các chất ô nhiễm, đặc biệt là các chất có nguồn gốc hữu cơ như: NO, CO, CO2, SO2 ... Đặc biệt là các loại cây có khả năng thải oxy ngay cả ban đêm như trầu bà, lưỡi hổ...

Trong thành phần của không khí ô nhiễm thì các hạt bụi có vai trò quyết định chất lượng không khí. Các hạt bụi mà chúng ta nhìn thấy hay cảm nhận được là các hạt bụi kích thước lớn, còn bụi siêu mịn, kích thước dưới 2,5 micromet thì chúng ta không cảm nhận được rõ ràng. Khi hít vào phổi, chúng sẽ đi theo đường máu đến các cơ quan của cơ thể, gây ra phản ứng viêm và có thể gây bệnh ở nhiều cơ quan khác nhau. Việc tiếp xúc với các hạt bụi trong thời gian ngắn hạn và dài hạn là các nguyên nhân gây ra bệnh lý cấp tính và mạn tính.

Ô nhiễm không khí ảnh hưởng tới sức khỏe con người, đặc biệt ở một số nhóm đối tượng như mắc bệnh mạn tính, người cao tuổi và trẻ em. Qua các kết quả nghiên cứu đã cho biết ở trẻ em, ảnh hưởng của việc hít khí chất lượng kém có thể ức chế tăng trưởng, phát triển, rối loạn não bộ (ví dụ như học kém, tự kỷ, thiếu tập trung), giảm chức năng của phổi và gây nhiễm trùng đường hô hấp nhiều đợt. Đối với người cao tuổi, thiếu máu cơ tim cục bộ và đột quỵ là nguyên nhân phổ biến nhất gây tử vong sớm do ô nhiễm không khí ngoài trời.

Một số nghiên cứu về các tác động khác của ô nhiễm không khí cũng cho thấy mối liên hệ đến bệnh đái đường và tình trạng thoái hóa thần kinh ở người lớn (bao gồm cả bệnh Alzheimer). Với nhóm bệnh hô hấp mạn tính, như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, giãn phế quản, khi tiếp xúc với ô nhiễm không khí, các triệu chứng này nặng hơn và cần thay đổi phác đồ điều trị thường quy.

Như bạn nói buổi tối, đêm ngủ trong nhà có mùi nhựa đốt và mùi khói rất khó chịu và nhức đầu, như vậy bạn cần xác định nguồn gây ô nhiễm cụ thể là gì. Nếu như nguồn do người dân bên cạnh đốt thì cần có ý kiến với gia đình bên cạnh, còn nếu như nguồn từ các cơ sở sản xuất thì cần có kiến nghị với chính quyền địa phương.

Về phía gia đình, bạn có thể đóng kín của, mua máy khử mùi, máy lọc không khí phù hợp. Cần chọn mua máy khử của các hãng uy tín, được công nhận về chất lượng. Hoặc có thể sử dụng điều hòa, nhưng điều hòa không khử được mùi như một số loại máy khử mùi chuyên dụng.

PM là chữ viết tắt tiếng anh của hạt bụi mịn (Particulate Matter). PM10 là viết tắt của hạt bụi mịn có kích thước nhỏ hơn 10 micromet. PM2.5 là viết tắt của hạt bụi mịn có kích thước nhỏ hơn 2.5 micromet.

Thành phần của các hạt bụi mịn bao gồm: các hợp chất của cacbon, nito và các hạt kim loại nặng được phát sinh khi đốt cháy nhiên liệu hóa thạch như xăng dầu, than đá; các nhà máy nhiệt điện, trong các động cơ; hoạt động của núi lửa, cháy rừng.

Trong điều kiện thông thường, không có ô nhiễm nặng thì việc dùng 1 khẩu trang y tế là đủ bảo vệ chúng ta khỏi khói bụi ô nhiễm. Việc dùng 2 lớp khẩu trang hay lót thêm giấy không có bằng chứng cải thiện tác hại bụi mịn so với 1 lớp. Mặt khác, việc dùng quá nhiều lớp khẩu trang có thể làm cho người sử dụng có cảm giác bị ngột ngạt, khó chịu hơn.

Một khẩu trang tốt cần có đủ 5 lớp, trong đó có đủ 3 lớp màng lọc: màng than hoạt tính, màng lọc tĩnh điện, màng lọc các hạt nhỏ. Ngoài ra còn có lớp thoáng để giảm cảm giác ngột ngạt khi đeo và lớp vải không dệt để lọc các chất ô nhiễm có kích thước lớn.

Các kết quả nghiên cứu cho thấy bụi siêu mịn PM 2.5 có thể đi theo máu đến mọi cơ quan trong cơ thể, gây tổn thương khắp cơ thể từ bệnh tim, bệnh phổi cho đến tiểu đường và chứng mất trí nhớ, từ bệnh về gan cho đến giòn xương và tổn thương da...

Các chất gây ô nhiễm không khí gây hại trực tiếp đến sức khỏe cấp tính và lâu dài.

Về cấp tính, chúng có thể gây kích ứng tại chỗ như ngứa mắt, chảy nước mắt; nghẹt mũi, sổ mũi; khó thở. Bên cạnh đó, chúng còn có thể kích thích gây cơn hen cấp hoặc đợt cấp của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Đối với những người có tiền sử về bệnh mạch vành hoặc các bệnh lý về mạch máu não thì chúng có thể gây thiếu máu cơ tim tức thời; thiếu máu não. Điều đó có thể gây cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, thậm chí đột quỵ.

Về lâu dài, do hạt bụi gồm những thành phần là chất rắn không tan nên một khi xâm nhập vào cơ thể, chúng rất khó hoặc không thể đào thải mà tích tụ trong các cơ quan như phổi, tim, mạch máu, thận...; lâu dần sẽ gây suy giảm chức năng của các cơ quan này.

Những đối tượng cần lưu ý để phòng tránh ô nhiễm không khí mức ô nhiễm chỉ trên mức trung bình bao gồm: người già, người có tiền sử cao huyết áp hoặc bệnh lý tim mạch, người có bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, hen suyễn; phụ nữ mang thai.

Đối với trẻ em, do các cơ quan trẻ còn đang trong quá trình phát triển và hoàn thiện nên cơ thể trẻ rất nhạy cảm với các tình trạng ô nhiễm nói chung và ô nhiễm không khí nói riêng, nhất là trẻ dưới 5 tuổi.

Trẻ em cần được bảo vệ tránh tình trạng ô nhiễm bằng các biện pháp như: đeo khẩu trang thích hợp, tránh xa những khu vực ô nhiễm nặng, không tiếp xúc khói thuốc lá, đặc biệt đối với trẻ có tiền sử về hen suyễn hoặc các bệnh lý về tim mạch.

Môi trường có nồng độ bụi tăng cao đã được chứng minh có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe con người. Đối với người dân sống trong khu vực có ô nhiễm không khí nặng muốn hạn chế ảnh hưởng thì cần tuân thủ chặt chẽ các biện pháp phòng tránh như đeo khẩu trang chuyên dụng, hạn chế ra ngoài đến các khu vực có ô nhiễm nặng, hạn chế chất thải của các phương tiện giao thông, sử dụng nhiên liệu sạch với môi trường để đun nấu, không đốt rơm rạ...

Khi ra ngoài đường, cần sử dụng khẩu trang để bảo vệ sức khỏe. Việc sử dụng khẩu trang tùy theo môi trường cụ thể để sử dụng cho phù hợp. Ví như khi tham gia giao thông, nên chọn khẩu trang có than hoạt tính để hấp thụ hơi, khí độc từ khí thải phương tiện giao thông. Khi vào bệnh viện, nên chọn khẩu trang có kháng khuẩn để chống nhiễm khuẩn. Khi đến những khu vưc như công viên, hồ, chỉ cần sử dụng khẩu trang thông thường mà không cần yêu cầu khẩu trang nào đặc biệt.

Một khẩu trang đạt yêu cầu phải đáp ứng 5 yếu tố: Thứ nhất, đó là hiệu suất lọc, ví như hiệu suất lọc hạt bụi thì phải lọc được tất cả hạt bụi nào từ 0-2,5 mcr. Tiếp nữa là hiệu suất lọc bao nhiêu % của kích thước hạt bụi đó.

Thứ hai, đó là độ kín, khít của khẩu trang. Khẩu trang phải ôm vùng hô hấp, che được mũi và miệng.

Thứ ba, khẩu trang không được vướng víu, che tầm nhìn.

Thứ tư, không được làm cản trở việc hô hấp bình thường.

Thứ năm, trọng lượng khẩu trang phải đủ nhẹ.

Ngoài ra, có một số khẩu trang cũng được bổ sung than hoạt tính, tráng nano bạc để tăng cường hiệu quả cho việc chống nhiễm khuẩn từ bên ngoài.

Theo nghiên cứu, ô nhiễm không khí không chỉ làm gia tăng tỉ lệ trẻ tự kỷ mà còn ảnh hưởng đến tâm lý của cả trẻ em và người lớn.

Các chất ô nhiễm không khí đa phần là các chất oxy hóa mạnh, có thể gây kích thích các gen gây bệnh tiềm tàng của chứng bệnh tự kỷ. Ngoài ra, chúng còn ảnh hưởng đến sự cung cấp máu cho não và tim. Điều đó có thể gây nên tình trạng nhức đầu, choáng váng, khó chịu, chóng mặt, mệt mỏi...

Hiện chưa có công bố chính thức tỉ lệ trẻ mắc chứng tự kỷ do ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, sự gia tăng chứng tự kỷ gần đây, đặc biệt là các khu vực có tình trạng ô nhiễm không khí cao nên chúng ta cần phải đặc biệt chú ý tránh cho trẻ em tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm và tránh khu vực ô nhiễm không khí.

Theo tiêu chuẩn, khẩu trang y tế thông thường có thể cản được 90% các loại bụi ô nhiễm; loại khẩu trang y tế chống nhiễm khuẩn ngoài tác dụng bảo vệ các loại khói bụi còn có thể giúp bảo vệ trước sự xâm nhiễm của các loại vi sinh vật. Do đó, nếu đeo khẩu trang y tế có thể phần nào bảo vệ trẻ tránh khói bụi và vi khuẩn trong điều kiện thông thường. Tuy nhiên, trong điều kiện ô nhiễm nặng thì khẩu trang y tế không thể bảo vệ hoàn toàn.

Trong điều kiện ô nhiễm không khí nặng như hiện nay, phụ huynh nên giảm, tránh cho trẻ ra ngoài đường nhiều, đặc biệt là giờ cao điểm. Trong điều kiện bắt buộc phải ra ngoài, tốt nhất nên cho trẻ mang khẩu trang chống ô nhiễm tối thiểu 3 lớp bảo vệ. Ví dụ có thể cho trẻ em mang khẩu trang N95.