Dinh dưỡng - “Chìa khóa” quyết định tiến triển của suy thận mạn

Khi chức năng thận suy giảm, khả năng lọc máu và đào thải độc tố của cơ thể cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo BSNT. Trần Tuyết Trinh, thận không còn đủ sức loại bỏ các chất dư thừa như nước,  kali, phospho... dẫn đến hàng loạt biến chứng như phù nề, rối loạn điện giải, tăng huyết áp, có thể đe dọa tính mạng.

“Dinh dưỡng đúng cách không chỉ giúp bảo tồn chức năng thận tồn dư mà còn làm chậm tiến triển bệnh, kéo dài thời gian điều trị bảo tồn trước khi phải lọc máu”, bác sĩ Trinh nhấn mạnh. Một chế độ ăn khoa học còn cải thiện triệu chứng mệt mỏi, buồn nôn, duy trì chất lượng sống tốt hơn và hạn chế các biến chứng suy thận mạn.

4 lợi ích không ngờ từ chế độ ăn hợp lý

Nhiều bệnh nhân suy thận thường kiêng khem quá mức, gây ra suy dinh dưỡng. Một kế hoạch dinh dưỡng cân bằng, đầy đủ năng lượng và chọn lọc hợp lý thực phẩm sẽ mang lại những lợi ích thiết thực:

Ngăn ngừa suy dinh dưỡng: Đảm bảo cung cấp đủ năng lượng từ nguồn tinh bột như gạo trắng, khoai củ ngâm rửa kỹ, miến dong, giúp cơ thể duy trì cân nặng và khối cơ.

Cân bằng chuyển hóa: Kiểm soát lượng đạm, muối, kali và phospho trong khẩu phần ăn, giảm áp lực chuyển hóa lên thận.

Trì hoãn lọc máu: Dinh dưỡng phù hợp giúp làm chậm tiến triển bệnh thận, kéo dài thời gian trước khi phải can thiệp lọc máu.

Cải thiện triệu chứng: Chế độ ăn đủ năng lượng và kiểm soát điện giải giúp giảm mệt mỏi, buồn nôn, nâng cao khả năng vận động và tinh thần lạc quan ở người bệnh.

6 nguyên tắc “vàng” trong dinh dưỡng cho bệnh nhân suy thận

Dựa trên các khuyến cáo quốc tế và kinh nghiệm lâm sàng, BSNT. Trần Tuyết Trinh đưa ra 6 nguyên tắc cốt lõi trong chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân suy thận mạn chưa lọc máu chu kỳ

Nguyên tắc thứ nhất: Đủ năng lượng – Đừng để cơ thể “đói”

Bệnh nhân suy thận mạn thường chán ăn và có tâm lý lo lắng, ăn kiêng quá mức, dẫn đến thiếu năng lượng, sụt cân, suy dinh dưỡng. Vì vậy, cần cung cấp đủ năng lượng 25-35 kcal/kg/ngày tùy theo thể trạng và mức độ hoạt động. Ví dụ, người 50 kg cần ít nhất 1250–1750 kcal/ngày. Thực phẩm giàu năng lượng nhưng không quá nhiều đạm như gạo trắng, khoai lang đã xử lý (ngâm, luộc bỏ nước), miến dong nên được ưu tiên. Ngoài ra, dầu thực vật như dầu oliu, dầu cải cũng là nguồn năng lượng lành mạnh.

Nguyên tắc thứ hai: Giảm đạm – Chọn lọc nguồn chất lượng cao

Chế độ ăn cần hạn chế đạm xuống khoảng 0,6–0,8g protein/kg/ngày đối với bệnh nhân chưa lọc máu, để giảm gánh nặng cho thận. Nên chọn nguồn đạm chất lượng cao như đạm từ thực vật, lòng trắng trứng, cá tươi, thịt gia cầm nạc (ức gà, lườn vịt) và sữa ít béo với lượng hợp lý. Hạn chế ăn thịt đỏ nhiều, phủ tạng động vật, các loại xúc xích, thịt xông khói.

Nguyên tắc thứ ba: Hạn chế muối – “Kẻ thù” của huyết áp

Lượng natri nên hạn chế dưới 2g/ngày, tương đương ~5g muối ăn (chưa đầy 1 thìa cà phê muối) hoặc khoảng 1 thìa canh nước mắm. Tránh xa các thực phẩm nhiều muối như đồ hộp, dưa muối, mì ăn liền, thức ăn nhanh. Ưu tiên nấu nhạt và dùng các gia vị thảo mộc như hành, tỏi, gừng, tiêu để món ăn đậm đà tự nhiên mà không cần thêm muối.

Nguyên tắc thứ tư: Kiểm soát kali – Phòng ngừa rối loạn nhịp tim

Ở bệnh nhân suy thận, kali máu tăng có thể gây loạn nhịp tim nguy hiểm. Cần hạn chế các thực phẩm giàu kali như chuối, bơ, cà chua, rau muống, khoai lang. Thay thế bằng các loại rau quả ít kali như cải bắp, súp lơ trắng, bắp cải, táo, lê. Các loại củ như khoai tây, khoai lang nếu sử dụng cần ngâm và luộc bỏ nước để giảm lượng kali.

Nguyên tắc thứ năm: Giảm phospho – Bảo vệ xương khớp

Phospho tích tụ gây cường cận giáp thứ phát, loãng xương, ngứa ngoài da. Hạn chế thực phẩm giàu phospho tự nhiên như thịt đỏ, lòng đỏ trứng, hạt sen khô. Đặc biệt, tránh thực phẩm chế biến sẵn có phụ gia phospho như xúc xích, thịt nguội, phô mai chế biến. Ưu tiên đạm từ cá nước ngọt tươi sống, trứng luộc (lòng trắng) và sữa tách béo, đồng thời đọc kỹ nhãn thực phẩm để phát hiện thành phần "phosphate".

Nguyên tắc thứ sáu: Cân bằng nước – Uống đúng cách theo từng giai đoạn

Nhu cầu nước mỗi ngày tùy thuộc vào lượng nước tiểu, dịch mất qua nôn, tiêu chảy, mồ hôi... Công thức tham khảo: Tổng nước cần uống = Lượng nước tiểu 24h + Dịch mất + 300–500ml.
Nếu bệnh nhân có phù, thiểu niệu, cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về lượng nước cho phép.

Thực phẩm nên và không nên: Lựa chọn thông minh để bảo vệ thận

Theo các nghiên cứu dinh dưỡng lâm sàng, việc kiểm soát nhóm thực phẩm giàu kali và phospho giúp giảm đến 30% nguy cơ biến chứng tim mạch ở bệnh nhân suy thận. Dưới đây là bảng gợi ý thực phẩm:

Nên ăn:

Tinh bột ít đạm: Gạo trắng, miến dong, khoai lang đã ngâm/rửa kỹ.

Đạm chất lượng cao: Lòng trắng trứng, sữa ít béo, cá tươi, ức gà.

Rau quả ít kali: Cải bắp, súp lơ trắng, táo, lê, dưa hấu.

Cần tránh:

Thực phẩm giàu phospho: Nội tạng động vật, sữa đặc, tôm khô, xúc xích, phô mai chế biến.

Thực phẩm mặn: Nước mắm, đồ hộp, mì ăn liền, dưa muối.

Thực phẩm nhiều kali: Chuối, bơ, rau muống, cam, bưởi.

Giải pháp dinh dưỡng: Kết hợp khoa học và thực tiễn

BSNT. Trần Tuyết Trinh khuyến nghị: “Bệnh nhân cần được tư vấn bởi chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng thực đơn cá nhân hóa. Cần theo dõi định kỳ các chỉ số điện giải, ure, creatinin để điều chỉnh khẩu phần ăn kịp thời.” Ngoài ra, nên chia nhỏ bữa ăn trong ngày, ưu tiên chế biến hấp, luộc, hạn chế chiên rán nhiều dầu mỡ. Kết hợp vận động nhẹ nhàng như đi bộ, yoga giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và tâm trạng.

Dinh dưỡng đúng cách là “vũ khí” mạnh mẽ giúp bệnh nhân suy thận mạn chiến đấu với bệnh tật. Việc tuân thủ 6 nguyên tắc vàng, cùng sự đồng hành của bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất lượng sống. Hãy nhớ: Mỗi lựa chọn trên bàn ăn hôm nay chính là bước đi bảo vệ sức khỏe ngày mai.

------------------------------------

HƯỚNG DẪN ĐẶT LỊCH KHÁM THEO YÊU CẦU NHÀ K1

Cách 1: Gọi số Hotline Tổng đài bệnh viện: ☎️1900.888.866

Cách 2: Gọi hoặc nhắn tin đăng ký vào số Zalo: ☎️ 0965.795.470

Cách 3: Nhắn tin vào fanpage Trung tâm thận tiết niệu và lọc máu.

Cách 4: Theo hướng dẫn đường link: https://dkkham.bachmai.gov.vn/dat-lich