Tia UV - "Kẻ thù" thầm lặng gây hại da

Theo ThS.BSNT. Vũ Duy Linh, tia cực tím (UV) từ ánh nắng mặt trời, đặc biệt là trong những ngày nắng nóng cao điểm, là tác nhân chính gây ra hàng loạt vấn đề về da. Các loại bức xạ cực tím (tia UV) chủ yếu được phân loại thành ba loại: UVA, UVB và UVC, phân biệt dựa trên bước sóng. 

Tia UVA (Ultraviolet A): Có bước sóng dài, xuyên sâu vào lớp trung bì của da. Chúng là thủ phạm chính gây lão hóa da (nám má, đồi mồi, nếp nhăn, giảm độ đàn hồi da,…). Tia UVA có cường độ gần như tương đương suốt cả ngày, có thể đâm xuyên qua mây mờ và cửa kính.

Tia UVB (Ultraviolet B): Có bước sóng ngắn hơn, tác động chủ yếu lên lớp thượng bì da. Chúng là nguyên nhân trực tiếp gây cháy nắng (bỏng nắng) và đóng vai trò chính trong sự hình thành ung thư da. Cường độ UVB mạnh nhất vào giữa trưa (từ 10h sáng đến 4h chiều).

Tia UVC (Ultraviolet C): Có bước sóng ngắn nhất. Loại tia này có cường độ mạnh nhất nhưng không thể đi qua bầu khí quyển và lớp ozon của Trái Đất, nên hầu như không chiếu tới mặt đất.

Các bệnh lý về da thường gặp trong mùa nắng nóng

Bỏng nắng (Cháy nắng): Biểu hiện từ đỏ da, rát nhẹ đến phồng rộp, đau rát nhiều, sốt, ớn lạnh, thậm chí say nắng. Da bị tổn thương cấp tính do phơi nhiễm UV quá mức.

Nám má, Tàn nhang, Đồi môi: Các bệnh lý sắc tố da rất phổ biến, do tăng sản xuất melanin - cơ chế tự bảo vệ của da trước tia UV - dẫn đến các mảng da sẫm màu không đều.

Rôm sảy: Thời tiết nóng ẩm khiến mồ hôi không thoát được, bít tắc tuyến mồ hôi gây nổi mẩn đỏ, mụn nước nhỏ li ti, ngứa ngáy, thường gặp ở trẻ em.

Bùng phát các bệnh da mạn tính: Nắng nóng là yếu tố kích hoạt làm nặng thêm các bệnh như Rosacea (trứng cá đỏ), Lupus ban đỏ, Viêm da do ánh sáng,…

Nhiễm trùng da: Môi trường nóng ẩm, mồ hôi nhiều tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm phát triển mạnh, gây biểu hiện nấm da (ngứa, mẩn đỏ, tróc vảy) hoặc nổi mụn nhọt trên da.

Tổn thương tiền ung thư và Ung thư da: Tiếp xúc ánh nắng kéo dài, làm tăng đáng kể nguy cơ dày sừng ánh sáng (tiền ung thư da) và các loại ung thư da nguy hiểm (ung thư tế bào đáy, ung thư biểu mô vảy, ung thư hắc tố).

Cách chăm sóc da và phòng ngừa bỏng nắng hiệu quả

ThS.BSNT. Vũ Duy Linh nhấn mạnh: "Phòng ngừa là biện pháp quan trọng nhất". Các biện pháp phòng ngừa bao gồm:

Thứ nhất: Sử dụng kem chống nắng đúng cách - "Vũ khí" không thể thiếu

Lựa chọn: Chọn kem chống nắng phổ rộng (Broad Spectrum), chống cả UVA và UVB. Chỉ số SPF 30+ trở lên (SPF 50+ là lý tưởng cho nắng nóng cao độ) và chỉ số PA +++ hoặc ++++.

Lượng dùng: Sử dụng đủ lượng (khoảng 2mg/cm2 da, tương đương 1 đồng xu cho mặt và 1 ly rượu nhỏ cho toàn thân).

Thời điểm: Thoa trước khi ra nắng ít nhất 15-30 phút.

Thoa lại: Thoa lại sau mỗi 2-3 giờ, hoặc thường xuyên hơn nếu đổ nhiều mồ hôi, bơi lội hoặc dùng khăn lau mặt. Ngay cả kem chống nắng "không trôi" (water resistant) cũng cần thoa lại.

Vị trí: Thoa kỹ tất cả vùng da hở: mặt, cổ, tai, tay, chân, sau gáy. Đừng quên vùng môi (dùng son dưỡng môi có SPF).

Thứ hai: Tránh ra nắng - Biện pháp hữu hiệu hàng đầu

Hạn chế ra ngoài giờ cao điểm: Từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều là thời điểm tia UV mạnh nhất. Hãy sắp xếp công việc ngoài trời vào sáng sớm hoặc chiều muộn.

Tìm bóng râm: Luôn cố gắng đứng/ngồi dưới bóng râm (ô, cây, mái hiên). Lưu ý tia UV vẫn có thể phản xạ từ cát, nước, bê tông.

Mặc quần áo chống nắng: Ưu tiên quần áo dài tay, rộng rãi, chất liệu dệt kim dày, sậm màu hoặc có chỉ số UPF (Ultraviolet Protection Factor).

Đội mũ rộng vành che được mặt, cổ, tai. Đeo kính râm chống tia UV.

Thứ ba: Chăm sóc da toàn diện

Làm sạch nhẹ nhàng: Tắm rửa sạch sẽ hàng ngày, nhất là sau khi đổ mồ hôi nhiều, dùng sữa tắm dịu nhẹ, pH trung tính. Tránh chà xát mạnh.

Dưỡng ẩm: Sử dụng kem dưỡng ẩm phù hợp sau khi tắm để phục hồi hàng rào bảo vệ da, giảm nguy cơ kích ứng.

Làm dịu da nếu bị cháy nắng: Nếu da bị đỏ rát nhẹ, hãy chườm mát, dùng kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, uống nhiều nước.

Uống đủ nước: Cung cấp đủ nước (2-2.5 lít/ngày) giúp da duy trì độ ẩm và hỗ trợ quá trình đào thải độc tố.

Lời khuyên của bác sĩ

"Nắng nóng cao độ tại miền Bắc hiện nay tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe làn da. Đừng chủ quan dù chỉ tiếp xúc nắng trong thời gian ngắn. Bỏng nắng không chỉ gây đau đớn tức thì mà còn để lại hậu quả lâu dài như lão hóa da và tăng nguy cơ ung thư da. Hãy hình thành thói quen chống nắng nghiêm túc hàng ngày như một phần tất yếu của chăm sóc sức khỏe. Nếu có các dấu hiệu bỏng nắng nặng (phồng rộp diện rộng, đau dữ dội, sốt, ớn lạnh, buồn nôn) hoặc các tổn thương da bất thường (vết loét lâu lành, nốt ruồi thay đổi hình dạng, màu sắc...), hãy đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa Da liễu để được thăm khám và điều trị kịp thời", bác sĩ Duy Linh đưa ra lời khuyên.