Bệnh nhân mới thoát khỏi hôn mê, vẫn phải hỗ trợ hô hấp, lọc máu do ngộ độc cồn giả chứa methanol

Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận người đàn ông 55 tuổi, (Hoàng Mai, Hà Nội) trong tình trạng hôn mê, suy hô hấp, nhiễm toan chuyển hóa nặng. Xét nghiệm trong máu có chứa nồng độ cồn công nghiệp methanol cao 116,63 mg/dL và kết quả chụp MRI não có xuất hiện tổn thương hoại tử nhân bèo và biến chứng chảy máu não. Điều đáng nói bệnh nhân không có tiền sử nghiện rượu, cơ thể khoẻ mạnh và thường chỉ có thói quen dùng cồn để xúc miệng, ngậm chữa đau răng.

Người nhà bệnh nhân cho biết, khoảng 1 tuần trở lại đây, bệnh nhân bị viêm tuỷ răng, có mua cồn 70 độ ở hiệu thuốc gần nhà về xúc miệng và ngậm. Bệnh nhân ngậm liên tục trong 1 giờ, ngày ngậm 3 - 4 lần.

Trước 3 ngày nhập viện, bệnh nhân ăn uống kém, xuất hiện đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, nôn, người mệt mỏi, sau đó xuất hiện thêm triệu chứng nhìn mờ. Bệnh nhân được đưa vào cấp cứu tại Trung tâm Thần kinh, Bệnh viện Bạch Mai.

Tại thời điểm nhập viện ban đầu, ngoài những triệu chứng kể trên người bệnh tỉnh táo, các chỉ số sinh tồn, tim phổi bình thường, không rối loạn cảm giác. Chụp MRI não có xuất hiện ổ nhồi máu nhỏ nhân bèo trái. Xét nghiệm khí máu các chỉ số cho thấy sự bất thường. Tiếp đó, bệnh nhân giảm dần ý thức, đồng tử giãn, suy hô hấp, hôn mê phải đặt nội khí quản thở máy. Nghi ngờ ngộ độc methanol nên ngay trong ngày, bệnh nhân được chuyển tới Trung tâm Chống độc để đánh giá, xử trí, lọc máu.

Hình ảnh chụp MRI não bệnh nhân: nhân bèo hai bên não bị hoại tử và chảy máu (các vùng đánh dấu)

Các bác sĩ Trung tâm Chống độc cho biết, bệnh nhân bị ngộ độc methanol. Kết quả xét nghiệm mẫu cồn bệnh nhân sử dụng, mặc dù nhãn mác ghi “Ethanol cồn 70 độ”, nhưng không hề có ethanol, mà chỉ có cồn công nghiệp methanol chiếm đến 77,5%. Bệnh nhân dùng “cồn” để ngậm thời gian dài, miệng có vết thương hở (viêm tuỷ răng), “cồn” thẩm thấu qua niêm mạc và cũng không ngoại trừ quá trình ngậm bệnh nhân có nuốt phải. Đây là những nguyên nhân khiến bệnh nhân ngộ độc và dẫn đến tình trạng nguy kịch như hiện nay.

Theo TS. BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai: Nhiều năm qua, Trung tâm đã gặp các bệnh nhân như trên, phần lớn bị mù mắt, di chứng não hoặc tử vong. Bệnh viện cũng đã chia sẻ thông tin trên báo chí, có các công văn thông báo gửi các cơ quan chức năng, đề xuất giải quyết.

Loại cồn sát khuẩn phổ biến là ethanol, còn methanol là cồn công nghiệp, hóa chất độc hại, khả năng sát trùng rất kém và không được dùng để sát trùng. Cồn công nghiệp methanol có thể dễ dàng hấp thu qua đường tiêu hóa, qua da và đường hô hấp. Methanol cũng dễ bốc hơi nên hít nhiều hoặc kéo dài cũng bị ngộ độc.

Các chai cồn nguy hiểm này được đóng chai và nhãn mác ở hai dạng: Một là ở dạng hàng giả, có hình thức và công bố giống như sản phẩm cồn sát trùng “nghiêm chỉnh” (đề rõ công dụng sát trùng, hỗ trợ sát trùng, khử trùng, thành phần ethanol 70-90 độ). Hai là ở dạng nhập nhèm thông tin, mẫu mã, đánh lừa người tiêu dùng, trông thoạt nhìn giống hệt chai cồn sát trùng, về hình dáng, màu sắc, nhưng đọc kỹ thông tin trên nhãn thì công dụng lại không dùng để sát trùng hay khử trùng, hoặc sát khuẩn hay khử khuẩn, thành phần ghi chung chung là cồn, hoặc ghi rõ là methanol, công dụng lại chỉ ghi là để lau chùi, vệ sinh hoặc để đốt.

Với các chai cồn methanol, bản chất là chai hóa chất độc hại lại có thông tin nhập nhèm, đánh lừa người tiêu dùng và trốn tránh sự quản lý của cơ quan chức năng cũng là vấn đề phức tạp. Thực trạng có nhiều sản phẩm cồn sát trùng rởm chứa methanol rất đang báo động nhiều năm nay và không cải thiện, đã và đang gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe. Người dân thì cứ nghĩ là cồn y tế “chuẩn” nên mua về pha nước uống nên bị ngộ độc. Người thì do vấn đề đóng chai lọ giống nhau, nhầm lẫn với chai nước muối rửa mắt, mũi dẫn đến ngộ độc và bỏng niêm mạc, thậm chí tử vong, mù mắt, di chứng não.

Nhận thức được sự nguy hiểm của các sản phẩm cồn sát trùng rởm, Bệnh viện Bạch Mai đã từng cho lấy mẫu tất cả các sản phẩm cồn đang sử dụng ở bệnh viện, xét nghiệm kiểm tra nồng độ cồn sát trùng ethanol, isopropanol có đạt hay không, có sản phẩm nào có cồn công nghiệp methanol hay không, để đảm bảo an toàn tối đa cho các bệnh nhân. Công tác này sẽ tiếp tục được bệnh viện thực hiện định kỳ, đột xuất và liên tục trong thời gian tới.

Cồn bệnh nhân dùng để ngậm và xúc miệng

Nguyên nhân gốc rễ của vấn đề cồn sát trùng rởm nhiều năm nay cũng không khác gì câu chuyện rượu rởm có chứa cồn công nghiệp methanol. Do hóa chất cồn công nghiệp methanol được nhập khẩu hoặc sản xuất lớn bởi các công ty hóa chất, dùng trong nhiều lĩnh vực của đời sống, trong đó một lượng lớn được pha xăng E5. Tuy nhiên, do công tác quản lý hóa chất còn hạn chế, lượng lớn hóa chất methanol bị tuồn ra ngoài vào tay kẻ xấu để đóng chai thành các loại cồn rởm, rượu rởm gây hại cho cộng đồng và ngành y tế.

TS. BS. Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo để giải quyết thực trạng cồn sát trùng rởm, rượu rởm thì vai trò chính là của cơ quan chức năng, cần phải quản lý hóa chất độc hại, không thể để lưu hành dễ dàng rộng rãi và nhầm lẫn như hiện nay, từ khâu đăng ký, quản lý kinh doanh đến khâu, thanh tra, hậu kiểm và xử lý phải nghiêm. Làm sao để hóa chất cồn công nghiệp methanol một khi đã vào cộng đồng rồi thì phải được đánh dấu, phân biệt để người dân dễ dàng nhận ra ngay là hóa chất độc hại, kẻ xấu cũng không thể đóng thành chai cồn hoặc chai rượu. Các nước phát triển như Mỹ đã cho chất màu xanh lam vào cồn methanol, để xử trí chuyện rượu rởm, cồn rởm và nếu có cố ý uống thì cũng dễ nhận biết là hóa chất và được đưa đến viện ngay để cấp cứu kịp thời.

Còn với người dân, trong giai đoạn các sản phẩm cồn sát trùng còn kém an toàn, đầy rủi ro như hiện nay thì rất thận trọng khi đi mua cồn sát trùng. Cần phải mua ở các hiệu thuốc uy tín, mua chai cồn nào thì phải đảm bảo có bằng chứng mua (ví dụ hóa đơn, tích kê bán ở đúng hiệu thuốc đó, để ràng buộc trách nhiệm khi vấn đề xảy ra), đọc kỹ tất cả các thông tin trên nhãn mác chai cồn, nếu là cồn sát trùng thì phải có các mục rõ ràng. Mục “Thành phần” phải ghi nồng độ, tỷ lệ, hàm lượng các cồn sát trùng như ethanol, isopropanol rõ ràng, không được có thành phần methanol. Mục “Công dụng” ghi rõ dùng để sát trùng hoặc sát khuẩn, khử trùng, hoặc khử khuẩn. Khi có các từ ngữ nhập nhèm như “hỗ trợ sát trùng/sát khuẩn/khử khuẩn/sát khuẩn” hay chỉ ghi là “sát trùng/khử trùng dụng cụ mà không đề cập tới việc dùng trên người thì cần rất lưu ý vì có thể là các sản phẩm không an toàn.