Những ngày cuối tháng 11/2025, Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận một bệnh nhân nam 48 tuổi (trú tại Thanh Hóa) trong tình trạng đau bụng dữ dội, nôn nhiều, tiêu chảy, vàng da. Kết quả thăm khám và xét nghiệm cho thấy người bệnh bị suy thận cấp kèm tổn thương gan nặng.

Theo người nhà, trước khi xuất hiện các triệu chứng trên, gia đình có nấu canh cá trắm ăn. Cá được mua và làm sẵn tại chợ. Trong quá trình ăn, món canh có vị đắng do mật cá bị vỡ. Những người khác trong gia đình thấy đắng nên không ăn hoặc ăn rất ít, riêng bệnh nhân ăn cả thịt cá và uống hết nước canh. Sau bữa ăn, người bệnh nhanh chóng xuất hiện các dấu hiệu ngộ độc và phải nhập viện cấp cứu.

Bác sĩ Trung tâm Chống độc thăm khám cho bệnh nhân bị ngộ độc mật cá trắm điều trị tại Trung tâm

Trước đó, Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai cũng từng tiếp nhận một bệnh nhân nam 38 tuổi (Thanh Hóa) nhập viện trong tình trạng đau bụng, nôn nhiều, viêm gan cấp do ngộ độc mật cá trắm. Khai thác tiền sử cho thấy, người bệnh được “mách nước” rằng mật cá trắm có tác dụng bồi bổ sức khỏe, tăng cường sinh lực. Khi bắt được cá trắm, người này đã tự mổ lấy mật hòa với rượu để uống. Chỉ khoảng 2 giờ sau, bệnh nhân xuất hiện đau bụng dữ dội, nôn, tiêu chảy liên tục, thậm chí khó thở và phải nhập viện cấp cứu.

Mật cá chứa chất độc nguy hiểm, không bị phá hủy khi nấu chín

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, nhiều người dân vẫn truyền miệng nhau về việc ăn, uống hoặc nuốt mật cá trắm, cá trôi với mong muốn bồi bổ sức khỏe hoặc chữa bệnh. Thậm chí, có trường hợp còn nuốt mật các loài động vật khác như mật lợn, mật rắn…

Tuy nhiên, theo TS.BS Nguyên, đây là nguyên nhân gây ngộ độc và nhiều bệnh lý nguy hiểm đã được ghi nhận trong nhiều năm qua, dù các cơ quan y tế đã liên tục cảnh báo.

Trong mật của nhiều loài cá thuộc họ cá chép có chứa độc tố 5α-cyprinol. Đây là chất độc bền vững, không bị phá hủy khi nấu chín nên vẫn giữ nguyên độc tính dù đã qua chế biến. Chất này gây kích ứng mạnh đường tiêu hóa, tổn thương ống thận dẫn đến suy thận cấp, gây viêm gan nặng. Nếu không được cấp cứu kịp thời tại cơ sở y tế, người bệnh có nguy cơ tử vong.

Theo tổng hợp y văn, các loài cá thuộc họ cá chép từng được ghi nhận gây ngộ độc do mật chứa cyprinol gồm: cá mè trắng Trung Quốc (Hypophthalmichthys molitrix), cá trắm đen (Mylopharyngodon piceus), cá trắm cỏ (Ctenopharyngodon idella), cá mè hoa (Aristichthys nobilis), cá ét mọi (Morulius chrysophekadion), cá mè hôi (Ostechilus melanopi), cá chép Việt Nam (Cyprinus carpio).

Ngoài ra, một số loài cá và động vật khác cũng được phát hiện có độc tố tương tự như cá tầm sao, cá tầm Nga, cá tầm châu Âu, cá tầm thìa, kỳ giông và một số loài ếch.

Bệnh nhân bị vàng da do suy gan vì uống mật cá trắm

Ăn, uống mật động vật tiềm ẩn nhiều nguy cơ khó lường

Không chỉ chứa độc tố, mật động vật còn có nguy cơ mang theo nhiều vi khuẩn, vi rút, ký sinh trùng, giun sán… Đây là các tác nhân gây bệnh lây truyền từ động vật sang người, rất khác so với các bệnh thường gặp ở người.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cho biết, hầu hết các xét nghiệm hiện nay được thiết kế để phát hiện vi sinh vật gây bệnh ở người. Trong khi đó, các vi rút, vi khuẩn gây bệnh ở động vật lại khác hoàn toàn. Do vậy, khi người bệnh mắc bệnh lây truyền từ động vật, nhiều xét nghiệm có thể cho kết quả âm tính giả, khiến việc chẩn đoán và điều trị gặp rất nhiều khó khăn.

Thực tế, Trung tâm Chống độc từng tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị viêm gan nặng sau khi nuốt mật lợn nhưng toàn bộ các xét nghiệm tìm vi rút viêm gan thông thường đều âm tính. Nguyên nhân là do thiếu các xét nghiệm chuyên sâu để phát hiện tác nhân gây bệnh có nguồn gốc từ động vật.

“Việc chẩn đoán, tìm nguyên nhân và điều trị trong những trường hợp này rất phức tạp, thiếu dữ liệu khoa học và thiếu xét nghiệm phù hợp. Người chịu thiệt thòi nhất cuối cùng vẫn là bệnh nhân”, TS.BS Nguyên nhấn mạnh.

Tuyệt đối không ăn, uống hay nuốt mật cá và mật động vật

Các bác sĩ Trung tâm Chống độc khuyến cáo, người dân tuyệt đối không ăn, uống hoặc nuốt mật cá, cũng như mật của bất kỳ loài động vật nào khác. Việc làm này không chỉ có nguy cơ gây ngộ độc cấp tính mà còn tiềm ẩn nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, diễn biến khó lường.

Khi sơ chế cá, người dân cần loại bỏ hoàn toàn mật cá. Trường hợp mật cá bị vỡ, cần rửa sạch nhiều lần bằng nước. Khi chế biến, cần nấu chín kỹ để hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn.

“Nuốt mật động vật là hành vi mất vệ sinh, đầy rủi ro và hoàn toàn không có cơ sở khoa học. Người dân không nên tin vào các thông tin truyền miệng thiếu kiểm chứng”, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo.