PHÓNG VIÊN PHÒNG CÔNG TÁC XÃ HỘI ĐÃ TRAO ĐỔI VỚI THS.BS NGUYỄN HỮU HIẾU - TRUNG TÂM NHI KHOA, BỆNH VIỆN BẠCH MAI ĐỂ TÌM HIỂU THÊM VỀ VẤN ĐỀ NÀY

PV: Thời gian gần đây, bác sĩ là một trong số những người đã trực tiếp chẩn đoán, điều trị cho nhiều trường hợp trẻ em bị xuất huyết do viêm loét dạ dày tá tràng, vậy xin bác sĩ cho biết những biểu hiện lâm sàng cụ thể?

ThS.BS. Nguyễn Hữu Hiếu: Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là hiện tượng chảy máu ở đường tiêu hóa thường gặp ở trẻ em với các biểu hiện lâm sàng như nôn ra máu, đi ngoài phân đen hoặc đi ngoài phân máu. Xuất huyết tiêu hóa chiếm khoảng 10% - 20% các trường hợp đến khám tại chuyên khoa tiêu hóa. Tuy nhiên mức độ xuất huyết có thể khác nhau. Bệnh có thể là một cấp cứu đòi hỏi phải được chẩn đoán và điều trị kịp thời hoặc cũng có thể là biểu hiện nhẹ cho phép trì hoãn trong chẩn đoán và điều trị.

PV: Xin BS cho biết nguyên nhân của xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là gì?

ThS.BS. Nguyễn Hữu Hiếu: Chúng ta cần phân biệt đường tiêu hóa trên và đường tiêu hóa dưới dựa vào góc Treizt (góc tá hỗng tràng). Đường tiêu hóa trên (phía trên góc Triezt) gồm thực quản, dạ dày, tá tràng. Xuất huyết đường tiêu hóa trên thường có nguyên nhân sau:

- Viêm, loét thực quản
- Vỡ giãn tĩnh mạch thực quản trong hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa
- Hội chứng Mallory Weiss
- Viêm dạ dày tá tràng trong ngộ độc, stress, Schönlein Henoch, dị ứng thức ăn,
thuốc, hội chứng huyết tán urê cao
- Loét dạ dày tá tràng
- Chảy máu đường mật
- Dị vật tiêu hoá
Đường tiêu hóa dưới (ở phía dưới góc Treizt) gồm ruột non, đại trực tràng và hậu môn. Nguyên nhân xuất huyết đường tiêu hóa dưới gồm:
❖ Căn nguyên từ ruột non như :
- U máu ruột non
- Viêm ruột hoại tử
- Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa do các vi khuẩn, ký sinh trùng xâm nhập vào
niêm mạc ruột
- Lồng ruột
- Viêm loét túi thừa Meckel
- Schönlein Henoch

❖ Căn nguyên từ đại trực tràng:
- Viêm đại tràng chảy máu, bệnh Crohn
- Polyp đại, trực tràng
- Viêm trực tràng, đại tràng do nhiễm khuẩn
- Viêm ruột non hoại tử ở trẻ lớn
- Viêm đại tràng do dị ứng thức ăn
- Nứt hậu môn

- Chảy máu hậu môn trực tràng

PV: Với trẻ em thì còn những gì cần chú ý nữa, thưa bác sĩ Hiếu?

ThS.BS. Nguyễn Hữu Hiếu: Một số triệu chứng của trẻ gợi ý các nguyên nhân gây xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em như:
- Trẻ xuất hiện các triệu chứng nôn trớ, tiêu chảy, sốt hoặc có tiền sử tiếp xúc
với người có triệu chứng tương tự gợi ý nguyên nhân nhiễm trùng.
- Đi ngoài phân máu kèm theo nôn nhiều hoặc các biểu hiện của tắc ruột gợi ý
bệnh lý do xoắn trung tràng, lồng ruột hoặc viêm ruột hoại tử đặc biệt ở trẻ sơ sinh.
- Nôn tái diễn hoặc nôn mạnh gợi ý hội chứng Mallory-Weiss.
- Tiền sử gia đình có người bị loét dạ dày tá tràng.
- Tiền sử sử dụng thuốc kháng viêm non-steroid (NSAID), steroid, tetracycline,
các chất ăn mòn, dị vật tiêu hóa có thể gây kích ứng niêm mạc tiêu hóa gây
biểu hiện nôn máu lẫn với các chất nôn.
- Tiền sử vàng da kéo dài, dễ chảy máu hoặc xuất huyết, phân bạc màu gợi ý
bệnh lý gan mật.
- Tiền sử đi ngoài phân máu tái đi tái lại với vệt máu bao dọc khuôn phân gợi ý
nguyên nhân polyp.
- Tiền sử sử dụng kháng sinh gợi ý nguyên nhân viêm đại tràng liên quan đến sử
dụng kháng sinh và Clostridium difficile.
- Tiền sử sử dụng các thuốc làm cho phân có màu đen: sắt, bismuth…
PV: Xin BS cho biết những biểu hiện lâm sàng của xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là gì?
ThS.BS. Nguyễn Hữu Hiếu: Một số biểu hiện lâm sàng của trẻ bị xuất huyết tiêu hóa thường gặp là:
- Nôn ra máu: Là sự xuất hiện máu tươi hoặc máu đen trong chất nôn của bệnh
nhân
- Đi ngoài phân máu:
+ Phân có máu nâu đen, đỏ sẫm hoặc đỏ toàn bãi
+ Đi ngoài phân đen kèm theo nôn máu gợi ý nguyên nhân xuất huyết tiêu hóa trên
+ Phân biệt triệu chứng phân đen do ăn các chất làm cho phân có màu đen (tiết,
đỗ đen) hoặc sử dụng các thuốc (sắt, bismuth).
- Biểu hiện toàn thân :
+ Thiếu máu tùy theo mức độ mất máu
+ Khát nước, rối loạn tri giác khi mất một lượng máu lớn cấp tính
+ Shock do giảm thể tích tuần hoàn: thay đổi nhịp tim, huyết áp, thời gian phục hồi màu da (dấu hiệu refill), thay đổi mạch, huyết áp khi thay đổi tư thế
- Khi bệnh nhân nhập viện các bác sĩ sẽ kiểm tra vùng tai mũi họng tìm dấu hiệu chảy máu điểm mạch, polyp mũi, tổn thương hầu họng có các chất ăn mòn hoặc thuốc
- Kiểm tra bụng tìm các sẹo mổ cũ, khối lồng hoặc các triệu chứng của bụng ngoại khoa
- Xem xét các biểu hiện gợi ý nguyên nhân: gan lách to, tuần hoàn bàng hệ, xuất huyết dưới da…

PV: Vậy các bậc cha mẹ hoặc người nhà cần đưa các em đi bệnh viện khi có những biểu hiện như thế nào, thưa bác sĩ ?
ThS.BS. Nguyễn Hữu Hiếu: Các bậc cha mẹ và người nhà cần chú ý phát hiện một số dấu hiệu nặng sau để đưa trẻ đến bệnh viện càng sớm càng tốt:
- Trẻ xuất hiện tình trạng thiếu máu: hoa mắt chóng mặt, da xanh, mệt mỏi
- Trẻ ăn, uống kém hoặc không chịu ăn
- Đau bụng thượng vị, ợ hơi, ợ chua
- Vàng da vàng mắt, bụng chướng hoặc to hơn bình thường
- Khát nước nhiều
- Nôn máu đỏ tươi hoặc máu cục
- Đi ngoài phân đen hoặc máu, mệt hơn sau mỗi lần nôn hoặc đại tiện
- Trẻ ở trạng thái li bì, khó đánh thức hoặc kích thích, vật vã.

Trên đây là các trạng thái nguy cấp mà cần phải có sự trợ giúp của các cơ sở y tế có chuyên khoa Nhi, gia đình cần chú ý các biểu hiện nguy hiểm để đưa con em đi cấp cứu, chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Đồng thời nếu thấy cho những biểu hiện sau đây, cũng không thể chủ quan mà cần đưa con em đi khám để xác định bệnh và điều trị :
- Đau bụng, nôn, ợ hơi ợ chua
- Vàng da vàng mắt
- Xuất huyết dưới da
- Da xanh
- Ăn kém
Cha mẹ nên trang bị kiến thức về cách chăm sóc trẻ bị xuất huyết tiêu hoá, đặc biệt là nhận biết sớm dấu hiệu thiếu máu cũng như tình trạng chậm tăng trưởng ở trẻ để có biện pháp chăm sóc và điều trị kịp thời, tránh điều đáng tiếc xảy ra. Khi thấy trẻ có những triệu chứng trên, cha mẹ cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế gần nhất để các bác sĩ điều trị kịp thời cho trẻ.

--------------------------------------
Trung tâm Nhi khoa - Bệnh viện Bạch Mai cung cấp các dịch vụ khám chữa bệnh 24/7 (kể cả ngày lễ và thứ 7, chủ nhật). Bất cứ khi nào trẻ có các dấu hiệu nghi ngờ, bố mẹ hoặc người chăm sóc có thể đưa trẻ đến khám các bệnh về tiêu hóa.

Thùy Dương (thực hiện)