Để giúp quý độc giả hiểu rõ hơn về căn bệnh này, phóng viên đã có buổi trao đổi với TS.BS Đoàn Thị Phương Lan - Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai. Dưới đây là nội dung chi tiết của buổi phỏng vấn.

P.V: Thưa bác sĩ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính được xác định như thế nào?

TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là một bệnh lý viêm mạn tính của đường thở. Bệnh này phải kéo dài qua nhiều năm tháng, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn đường thở không hồi phục hoàn toàn và gây ra các triệu chứng cho người bệnh như ho, khạc đờm kéo dài và khó thở.

Ở những trường hợp nặng, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như suy tim, suy hô hấp. Nếu bệnh được phát hiện muộn, tiên lượng thường không tốt và việc điều trị gặp nhiều khó khăn. Ngược lại, những trường hợp được phát hiện và quản lý sớm thì kết quả điều trị rất tốt. Vì vậy, chúng tôi rất mong các bệnh nhân có nguy cơ sẽ được chẩn đoán và điều trị sớm.

P.V: Đâu là những nguyên nhân chính và yếu tố nguy cơ dẫn đến căn bệnh này, thưa bác sĩ?

TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan: Về nguyên nhân chính xác của COPD thì chưa được xác định hoàn toàn, nhưng chúng ta đã xác định được rất nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh. Cần phân biệt rõ giữa "nguyên nhân" và "yếu tố nguy cơ". "Nguyên nhân" là khi tiếp xúc chắc chắn sẽ gây bệnh, còn "yếu tố nguy cơ" là khi tiếp xúc có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.

Với COPD, các yếu tố nguy cơ chính bao gồm:

Yếu tố môi trường (quan trọng nhất):

Khói thuốc lá: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Hút thuốc lá chủ động và thụ động đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Khói bụi ô nhiễm: Bao gồm khói bụi trong nhà (từ đun nấu bằng than, củi), ngoài trời và khói bụi, hóa chất tại nơi làm việc (khói công nghiệp).

Yếu tố cơ địa (nội tại):

Di truyền: Một số trường hợp thiếu hụt men Alpha-1 antitrypsin có tính di truyền có thể gây ra COPD.

Quá trình phát triển phổi bất thường: Trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc người có tiền sử nhiễm trùng hô hấp nặng, tái đi tái lại khi còn nhỏ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của phổi, làm tăng nguy cơ mắc bệnh sau này.

Yếu tố kinh tế - xã hội: Những người có mức sống và điều kiện kinh tế xã hội thấp thường có nguy cơ mắc COPD cao hơn.

Trong các yếu tố trên, hút thuốc lá là vấn đề lớn nhất và có thể can thiệp được.

P.V: Bệnh COPD thường có những triệu chứng điển hình nào và liệu có dấu hiệu sớm nào người dân cần lưu ý?

TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính được ví như một "kẻ thù thầm lặng" vì bệnh tiến triển rất âm thầm. Nhiều người bệnh chỉ đến khám khi bệnh đã ở giai đoạn nặng. Vậy làm thế nào để phát hiện sớm? Chúng ta cần lưu ý các điểm sau:

Nhóm đối tượng nguy cơ cao: Những người có tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ kể trên, đặc biệt là người có tiền sử hút thuốc lá, thuốc lào nhiều năm, hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm.

Các triệu chứng lâm sàng sớm:

Ho, khạc đờm kéo dài: Ho dai dẳng, thường vào buổi sáng, có thể có hoặc không có đờm. Tình trạng này kéo dài nhiều tháng, nhiều năm.

Khó thở khi gắng sức: Đây là triệu chứng quan trọng nhất. Ban đầu, người bệnh chỉ thấy khó thở khi gắng sức nhiều (leo 5-6 tầng cầu thang, chạy bộ). Dần dần, tình trạng khó thở xuất hiện ngay cả khi gắng sức nhẹ hơn (leo 1-2 tầng lầu, đi bộ nhanh) và cuối cùng là khó thở cả khi nghỉ ngơi.

Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao và có một trong các triệu chứng trên, đặc biệt là ho khạc đờm kéo dài và khó thở tăng dần, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa Hô hấp để được thăm khám.

P.V: Phòng bệnh hơn chữa bệnh, vậy chúng ta có thể làm thế nào để phòng ngừa bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính?

TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan: Dựa trên các yếu tố nguy cơ, chúng ta có thể chủ động phòng ngừa COPD bằng các biện pháp sau:

Tránh xa các yếu tố nguy cơ từ môi trường:

Không hút thuốc lá: Nếu bạn chưa hút, đừng bao giờ thử. Nếu bạn đang hút, hãy bỏ thuốc ngay. Nếu đã bỏ, hãy quyết tâm không hút lại.

Tránh khói bụi: Đeo khẩu trang khi ra đường, cải thiện môi trường sống và làm việc, đảm bảo thông thoáng, sạch sẽ. Công nhân làm việc trong môi trường độc hại cần trang bị bảo hộ lao động đầy đủ.

Tăng cường sức khỏe chung và sức khỏe đường hô hấp:

Duy trì sức khỏe thể chất: Tập thể dục đều đặn, có chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học.

Phòng ngừa nhiễm trùng hô hấp: Tránh để bị các đợt nhiễm trùng hô hấp tái đi tái lại.

Chủ động phòng bệnh bằng y tế:

Tiêm phòng: Tiêm vắc-xin phòng cúm hàng năm và vắc-xin phòng phế cầu để giảm nguy cơ nhiễm trùng.

Quản lý tốt các bệnh mạn tính khác: Nếu có các bệnh nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, cần kiểm soát tốt các bệnh này.

P.V: Khi nào một người có triệu chứng nghi ngờ cần phải đến gặp bác sĩ chuyên khoa Hô hấp để được thăm khám và tầm soát?

TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan: Bất kỳ ai, đặc biệt là người hút thuốc lá trên 10 năm với số lượng tương đối, hoặc có các triệu chứng như ho khạc đờm kéo dài, khó thở tăng dần, nên đi tầm soát COPD.

Việc tầm soát sớm vô cùng quan trọng vì COPD là bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể quản lý tốt để làm chậm tiến triển và cải thiện chất lượng sống. Mục tiêu điều trị là giảm triệu chứng, ngăn ngừa các đợt cấp, giảm nguy cơ nhập viện và tử vong.

Để xác định bệnh, phương pháp quan trọng nhất là đo chức năng thông khí (hô hấp ký). Đây là một xét nghiệm khá đơn giản, không xâm lấn và hiện đã được triển khai ở rất nhiều bệnh viện, kể cả các bệnh viện tuyến huyện.

Tại Việt Nam, Chương trình phòng chống COPD đã được triển khai từ năm 2011, tiến hành khám sàng lọc và phát hiện rất nhiều ca bệnh trong cộng đồng để đưa vào quản lý. Vì vậy, người dân không nên ngần ngại đi khám sớm.

P.V: Bác sĩ có lời khuyên nào dành cho cộng đồng, thưa bác sĩ?

TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan: Thông điệp tôi muốn gửi đến quý vị khán giả, cả những người chưa mắc và đã mắc COPD là: Chúng ta phải sống một cuộc sống hết sức lành mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần.

Về thể chất: Hãy tạo ra một môi trường sống trong lành, sạch sẽ, và quan trọng nhất là không có khói thuốc lá.

Người chưa hút thì không hút.

Người đang hút thì phải bỏ.

Người đã bỏ thuốc thì quyết không tái nghiện, vì chỉ cần một hơi thuốc cũng có thể khiến bạn hút thuốc trở lại.

Luôn sống khỏe: Tập luyện, ăn uống khoa học để nâng cao sức đề kháng.

Kiểm soát tốt bệnh nền: Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính thường đi kèm và làm nặng thêm các bệnh lý khác. Vì vậy, việc quản lý sức khỏe toàn diện là vô cùng cần thiết.

P.V: Xin trân trọng cảm ơn những chia sẻ vô cùng quý báu và chi tiết của TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan. Hy vọng bài viết sẽ cung cấp những thông tin hữu ích, giúp cộng đồng nâng cao nhận thức, chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính để bảo vệ lá phổi và sức khỏe của chính mình./.