** Hiện tại, ở Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai hàng ngày tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị ngộ độc chì đến khám không? Những bệnh nhân bị ngộ độc chì do ăn uống hay sử dụng ạ. Xin cảm ơn. (Thu Hường, Tổ 3 Phương Liệt, Hà Nội)?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận, khám, chẩn đoán và điều trị nhiều bệnh nhân nhiễm độc chì. Có những thời điểm vào đợt bùng phát ngộ độc chì, cao điểm có tới hàng trăm trẻ đến kiểm tra do dùng thuốc cam. Rất nhiều trẻ trong số này đã bị nhiễm chì.

Những bệnh nhân bị ngộ độc chì thường do mấy nguồn: sử dụng các thuốc cam có chứa chì (uống, bôi miệng, bôi hậu môn ở trẻ em), làm các nghề có nguy cơ cao như sản xuất, sửa chữa, tái chế ắc quy, khai thác quặng chì…

** Em nghe nói là ở trong thuốc nam có chứa rất nhiều chì. Nếu như vậy thì chúng ta không nên uống thuốc nam phải không bác sĩ? (Đinh Hằng, Ngọc Hà, Hà Nội).

TS BS CKII Nguyễn Kim Sơn: Nếu thuốc nam được trồng ở chỗ sạch (có nguồn gốc, không dùng thuốc trừ sâu cấm, nhất là loại thuốc nhập lậu) và đảm bảo quy trình thu lượm, bảo quản và chế biến được các bệnh viện đông y và các cơ sở đông y được phép của Sở Y tế hành nghề. Tuyệt đối không sử dụng các loại thuốc nam không rõ nguồn gốc. Các loại thuốc nam bày bán ở chợ nhất là các ở các tỉnh biên giới và vùng sâu, vùng xa thì không nên mua sử dụng. Tuyệt đối không sử dụng những bài thuốc nam truyền miệng, không được kiểm chứng bởi các cơ sở khoa học.

Chúng tôi đề nghị, các cơ quan  nhà nước có thẩm quyền, đặc biệt là các cơ quan truyền thông cần kiểm tra kỹ các quảng cáo trên truyền hình và báo chí, không để người dân hiểu lầm những thông tin về thuốc được quảng cáo là đã được kiểm chứng và không bị ngộ độc. 

**  Hiện nay, em đang làm công nhân cho một công ty chuyên sản xuất ắc quy. Em chưa lập gia đình. Em nghe nói, nếu tiếp xúc nhiều với chì sau này sẽ vô sinh phải không bác sĩ (Hồng Thắm, Đồng Nai)?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Chì đã được chứng minh có thể làm giảm khả năng sinh sản của cả nam và nữ. Bạn làm ở công ty chuyên sản xuất ắc quy thì có nhiều khâu của quá trình sản xuất có nguy cơ nhiễm độc chì ở các mức độ khác nhau. Nguy cơ cao nhất là khâu trực tiếp làm việc với bản điện cực chì.

Chúng tôi khuyên bạn nên đi xét nghiệm chì trong máu và kể cả kết quả lần xét nghiệm này cho thấy lượng chì trong máu ở phạm vi chấp nhận được bạn vẫn cần phải xét nghiệm lại định kỳ. Vì trong quá trình làm việc, nguy cơ phơi nhiễm chì vẫn đang có.

Chúng tôi cũng xin nói thêm, kể cả khi sau này bạn có gia đình và có con, bạn tiếp tục làm việc ở môi trường có nhiễm chì vượt ngưỡng cho phép thì vẫn phải đảm bảo không mang nguy cơ nhiễm chì đó về cho gia đình (như mặc nguyên quần áo, giầy dép từ nơi làm việc về nhà). 

** Thưa bác sĩ, các đồ chơi sơn màu sắc sặc sỡ, lòe loẹt độc hại không và liệu các đồ chơi đó có chứa độc tố chì hay không? (Thái Dũng, Hà Nội)?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Nhiều đồ chơi có dùng sơn lưu hành trên thị trường có thể chứa chì hàm lượng cao, ngay cả ở thị trường Mỹ, nơi kiểm soát sản phẩm nhập khẩu rất chặt chẽ, nhưng rất nhiều loại đồ chơi, vật dụng dùng cho trẻ em (văn phòng phẩm, quần áo, giầy dép, mũ… ) xuất xứ từ một số nước, đặc biệt là Trung Quốc, đã bị phát hiện có chứa chì với hàm lượng cao và đã bị thu hồi.

Vậy thì ở Việt Nam hiện nay, đồ chơi và nhiều vật dụng cho trẻ em nếu nhập khẩu từ Trung Quốc, không rõ nguồn gốc, kể cả có màu sắc sặc sỡ hay không nhưng có dùng sơn đều có nguy cơ chứa chì hàm lượng cao. 

** Xin bác sĩ cho biết cách sơ cứu khi bị ngộ độc chì? (Nguyễn Minh Anh, Quận 1, TP HCM)

TS BS CKII Nguyễn Kim Sơn: Vì ngộ độc chì biểu hiện rất kín đáo chỉ khi chúng ta chúng ta chủ động đi khám và xét nghiệm định lượng nồng độ chì trong máu và nước tiểu.

**  Xin bác sĩ cho biết hậu quả, di chứng của ngộ độc chì?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Hậu quả, di chứng nguy hiểm nhất của ngộ độc chì là với sự phát triển trí tuệ ở trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ. Ngay cả với hàm lượng chì trong máu dưới 10 mcg/dL cũng có thể làm giảm sự phát triển trí thông minh ở trẻ.

Chì cũng có thể ảnh hưởng tới thai nhi, làm chậm phát triển thai, dị dạng thai, rút ngắn thời gian mang thai, tăng nguy cơ sảy thai, đẻ non. Chì cũng có thể ảnh hưởng làm chậm phát triển thể chất (ở trẻ em), độc với máu và nhiều cơ quan khác. 

** Thưa bác sĩ, bố em là thợ săn chim. Bố em thường chế tạo đạn để săn bắn cho rẻ. Thưa bác sĩ, bố em làm vậy có ảnh hưởng đến sức khỏe không? (Một bạn đọc ở phố Khâm Thiên, Hà Nội)?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Công việc của bố em có nguy cơ cao về nhiễm độc chì, kể cả những người tiếp xúc gần sát với chỗ làm việc của bố em. Chúng tôi khuyên em nên đưa bố đi khám và xét nghiệm chì trong máu sẽ biết rõ để có hướng xử trí nếu bị nhiễm độc chì.

**  Nếu đang có thai mà bị nhiễm độc chì có nguy hiểm cho thai nhi không thưa bác sĩ? (Trịnh Thị Hoa, Võ Thị Sáu, Hà Nội)?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Chì qua được nhau thai nên có thể vào thai nhi từ máu mẹ. Vậy nên, nếu mẹ bị nhiễm độc chì thì nguy cơ ảnh hưởng đến thai (làm chậm phát triển thai, dị dạng thai, rút ngắn thời gian mang thai, tăng nguy cơ sảy thai, đẻ non).

Những phụ nữ có nguy cơ nhiễm độc chì (xem thông tin về các nghề nghiệp, công việc, các nguồn tiếp xúc với chì tại website: www.chongdoc.org.vn) nên kiểm tra chì trong máu trước khi mang thai để có hướng xử lý kịp thời.

Nếu một người đang mang thai mới phát hiện mình bị nhiễm độc chì thì cần đi khám kiểm tra càng sớm càng tốt để có hướng xử lý cụ thể.

** Trong số các bệnh nhân bị ngộ độc điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai, ngộ độc chì hay ngộ độc nấm và ngộ độc thực phẩm, ngộ độc nào chiếm tỷ lệ nhiều nhất,thưa bác sĩ?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Trong các loại ngộ độc bạn hỏi, ngộ độc chì, nấm, ngộ độc thực phẩm thì ngộ độc thực phẩm chiếm tỷ lệ nhiều nhất.

**  Xin bác sĩ cho biết chế độ dinh dưỡng cho người bị ngộ độc chì?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Có hai trường hợp, nếu bạn vẫn đang hằng ngày hoặc thường xuyên tiếp xúc với môi trường nhiễm chì trong thời gian chưa ngừng tiếp xúc với môi trường này (thay đổi công việc, vị trí làm việc…), bạn nên bổ sung các loại thực phẩm, thuốc có nhiều khoáng, yếu tố vi lượng, ví dụ: kẽm, can-xi, sắt và đầy đủ chất dinh dưỡng. Nguyên tắc xử lý đầu tiên với tất cả các trường hợp nhiễm độc chì là phải ngừng tiếp xúc với nguồn chì.

Trường hợp bạn đã ngừng tiếp xúc với nguồn chì gây nhiễm độc, thì chế độ ăn không có gì đặc biệt, tất nhiên đủ chất dinh dưỡng là tốt nhất.

** Những loại thức ăn nào có chứa nhiều chì thưa bác sĩ? Em nghe nói, ở miền Biển, họ thường dùng chì và phân đạm để ướp cá cho tươi phải không bác sĩ?

TS BS CKII Nguyễn Kim Sơn: Ở những làng nghề thu gom và chế biến, tái chế những sản phẩm từ chì, các khu công nghiệp khai khoáng mỏ, những vùng trước đây có các kho chứa xăng dầu và đường ống xăng dầu đi qua, các cơ sở quốc phòng sản xuất các loại vũ khí liên quan đến chì, nước thải có nhiễm độc chì không được các cơ quan môi trường kiểm duyệt.

** Xin bác sĩ cho biết trẻ em bị ngộ độc chì nhiều hay người lớn bị nhiều hơn ạ?(Nguyễn Mạnh Nguyên, Đông Anh, Hà Nội)?

Ths. Nguyễn Trung Nguyên: Hiện chưa có nghiên cứu tổng thể để so sánh tỷ lệ nhiễm độc chì ở hai nhóm này. Tuy nhiên, cả hai nhóm đối tượng này đều có nhiễm độc chì do những nguồn gốc đặc thù. Ví dụ: Người lớn có thể có nhiều nghề nghiệp, công việc có tiếp xúc với chì; trẻ em có thể dùng các loại thuốc cam có chứa chì, đặc biệt vào các đợt bệnh dịch chân tay miệng, tiêu chảy cấp, sốt cao…

Trẻ em, phụ nữ có thai bị ngộ độc nguy hiểm hơn người lớn hơn nam giới. Bởi vì, chì có thể qua nhau thai.

** Xin bác sĩ cho biết biểu hiện lâm sàng của ngộ độc chì ở trẻ em. Chúng ta phải làm gì để phòng tránh ngộ độc chì cho trẻ em  (Thu Linh, Hà Nội)

TS BS CKII Nguyễn Kim Sơn: Bạn có thể vào website của Trung tâm chống độc để tham khảo nhé. 

*************************

Theo Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai), chì là một kim loại hoàn toàn độc với nhiều cơ quan trong cơ thể, đặc biệt ảnh hưởng tới phát triển trí tuệ của trẻ em. Các nhà khoa học đã chứng minh, nồng độ chì máu càng tăng thì trí tuệ của trẻ càng giảm.

Do chì ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, ở các nước phát triển việc sử dụng chì trong sơn, gốm sứ, hàn vá tàu thuyền, hàn vá các loại ống đã giảm mạnh trong những năm gần đây. Nhiều nước (trong đó có nước ta) đã ngừng sử dụng chì làm phụ gia trong xăng dầu.

Khi vào cơ thể, chì tích tụ trong mô mềm, trong xương (khi đã vào xương khó thải loại, muốn thải loại phải mất 30 - 40 năm), gây tổn thương cho hệ thần kinh và não, chì tập trung ở chất xám của não và tủy sống. Đặc biệt là trẻ em mức độ hấp thụ chì nhanh và cao gấp 3 - 4 lần người lớn. Chì kìm hãm phản ứng ôxy hóa gluco để tạo ra năng lượng cho cơ thể. Chì gây thiếu máu: ức chế tổng hợp hồng cầu, rút ngắn tuổi thọ hồng cầu, làm hồng cầu dễ vỡ; giảm lượng hồng cầu. Trên thận: chì gây tổn thương thận, giảm thải trừ acid uric qua nước tiểu làm tăng acid uric trong máu gây bệnh gout.

Trên xương, chì làm giảm yếu tố tạo xương, gây mất cân bằng các tế bào xương, giảm chiều cao ở trẻ ngộ độc chì. Với hệ sinh sản, chì làm giảm chức năng sinh sản cả nam và nữ, giảm tình dục, giảm chức năng nội tiết của tinh hoàn, giảm tinh trùng, thay đổi hình thái và tính di chuyển của tinh trùng. Làm thai chậm phát triển, giảm cân nặng trẻ sơ sinh, dễ sẩy thai, đẻ non. Trẻ sinh ra bị dị tật như: hở hàm ếch, u máu, u limpho, thần kinh chậm phát triển.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 99% các trẻ bị ngộ độc chì là ở các nước có thu nhập trung bình hoặc thấp. Ở Việt Nam, bên cạnh các nguyên nhân gây ngộ độc chì tương tự các nước khác, việc sử dụng các thuốc cam có chứa chì, tái chế chì từ ắc quy, sản xuất không an toàn hoặc sửa chữa ắc quy cũng là các nguyên nhân rất thường gặp, đã và đang gây nên nhiều trường hợp ngộ độc. Ngộ độc chì là loại ngộ độc nguy hiểm nhưng có thể phòng tránh được.

Đáp ứng yêu cầu của đông đảo độc giả, lúc 9h sáng thứ Ba ngày 27/10/2015, Báo Điện tử VOV – Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV.VN) sẽ tổ chức chương trình trực tuyến với chủ đề “Tác hại của chì đối với sức khỏe con người” tại 45 Bà Triệu, Hà Nội..

Các chuyên gia tư vấn: TS. Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc Trung tâm chống độc bệnh viện Bạch Mai, PGS.TS.Phạm Duệ, Ths. Nguyễn Trung Nguyên sẽ giải đáp những câu hỏi của bạn đọc về việc làm thế nào để phát hiện, phòng tránh nhiễm độc chì và những ảnh hưởng, tác hại của chì với sức khỏe, các biện pháp giải quyết với những người có lượng chì trong máu cao.

Quý vị và các bạn quan tâm, có thể gửi câu hỏi tới Bác sỹ, chuyên gia tư vấn theo địa chỉ: toasoanvov.vn@gmail.com; điện thoại: 04.2213 0231./.