Hiểu rõ căn nguyên và dấu hiệu nhận biết Bệnh Sốt xuất huyết Dengu

SXH là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue (thuộc họ Flaviviridae) gây ra, gồm 4 type huyết thanh (D1, D2, D3, D4). Nhiễm một type tạo miễn dịch với type đó nhưng không bảo vệ trước các type khác.

Nguy hiểm hơn, lần nhiễm sau với type virus khác thường dẫn đến bệnh cảnh nặng hơn (SXH Dengue, sốc Dengue) do cơ chế tăng cường phụ thuộc kháng thể (ADE).

Triệu chứng nhận biết:  

Thể nhẹ (Sốt Dengue - SD):

Sốt cao đột ngột 39-40°C, kéo dài 2-7 ngày, khó hạ.

Đau đầu dữ dội, đau sau hốc mắt, đau cơ, đau khớp.

Buồn nôn, nôn.

Phát ban, nổi mẩn.

Dấu hiệu dây thắt dương tính (xuất huyết dưới da nhẹ).

Giảm bạch cầu.

Thể nặng (Sốt Xuất Huyết Dengue - SXHD & Sốc Dengue): CẦN CẤP CỨU NGA

Có tất cả triệu chứng thể nhẹ, cộng thêm ít nhất một dấu hiệu xuất huyết:

Chấm/đám xuất huyết dưới da.

Chảy máu cam, chảy máu chân răng.

Nôn ra máu, đi ngoài phân đen (xuất huyết tiêu hóa).

Kinh nguyệt kéo dài, ra máu âm đạo bất thường.

Xuất huyết nội tạng.

Giảm tiểu cầu nghiêm trọng (< 100.000/mm³).

Thoát huyết tương: Biểu hiện qua tăng Hematocrit (>20% so với bình thường theo tuổi, giới), tràn dịch màng bụng, màng phổi.

Sốc Dengue (Biến chứng nguy hiểm nhất): Khi có dấu hiệu suy tuần hoàn:

Mạch nhanh nhỏ, khó bắt.

Huyết áp kẹt (hiệu số tâm thu - tâm trương ≤ 20 mmHg) hoặc tụt huyết áp.

Da lạnh, ẩm, nổi vân tím.

Vật vã, lừ đừ, lơ mơ (giảm tưới máu não).

Con đường lây truyền: Muỗi vằn - "Thủ phạm" không thể bỏ qua

Muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn) là vật chủ truyền bệnh chính. Muỗi Aedes albopictus có thể tham gia nhưng vai trò thứ yếu hơn.

 Cơ chế: Muỗi vằn cái đốt người bệnh nhiễm virus → Virus nhân lên trong cơ thể muỗi (6-12 ngày) → Muỗi đốt người lành, truyền virus qua vết đốt → Người lành nhiễm bệnh.

Đặc điểm muỗi vằn nguy hiểm

Đốt ban ngày: Cao điểm sáng sớm (6-8h) và chiều tối (16-18h

Ưa đốt người.

Đẻ trứng trong dụng cụ chứa nước SẠCH quanh nhà: Bể, lu, chum, vại, lọ hoa, bát nước kê chạn, lốp xe, vỏ dừa, hốc cây...

Trú đậu trong nhà, nơi ẩm thấp, góc tối (quần áo, chăn màn, gầm giường...).

Diễn biến dịch tại Việt Nam

Việt Nam là vùng dịch lưu hành địa phương, đặc biệt nặng ở miền Nam và Nam Trung Bộ (chiếm >70% ca cả nước).

Tỷ lệ mắc hàng năm: 40 - 310/100.000 dân. Tử vong đã giảm đáng kể (xuống còn 0.01 - 0.1/100.000 dân) nhờ chẩn đoán sớm, xử trí đúng và phòng chống tích cực.

Mùa dịch: Miền Nam: Gần như quanh năm, tăng mạnh mùa mưa. Miền Bắc: Tập trung từ tháng 7 đến tháng 11. Chu kỳ dịch lớn khoảng 3-5 năm.

Nhóm nguy cơ cao: Trẻ em (đặc biệt vùng lưu hành nặng), người mới đến vùng dịch, người sống khu đô thị hóa nhanh, điều kiện vệ sinh kém, nơi có mật độ muỗi cao.

Chiến lược phòng chống - "Phòng bệnh hơn chữa bệnh"

Bộ Y tế nhấn mạnh: 80% nỗ lực phòng SXH tập trung vào DIỆT LOĂNG QUĂNG/BỌ GẬY! Đây là giải pháp bền vững, hiệu quả cao, tránh phụ thuộc hóa chất và nguy cơ muỗi kháng thuốc. Mỗi hộ gia đình chỉ cần dành 10 phút mỗi tuần để thực hiện các bước đơn giản sau:

1.  Loại bỏ nơi sinh sản - Không cho muỗi đẻ trứng:

Đậy kín TẤT CẢ dụng cụ chứa nước: Bể, lu, chum, vại, xô, chậu... bằng nắp kín hoặc vải màn. Không có nước sạch, muỗi không đẻ được!

Thau rửa, cọ sạch dụng cụ chứa nước vừa và nhỏ hàng tuần: Dùng bàn chải chà sát mép nước để diệt trứng muỗi.

Lật úp các dụng cụ không dùng đến: Xô, chậu, lốp xe, chai lọ..

Loại bỏ triệt để vật liệu phế thải: Chai, lọ, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, vỏ xe, hộp nhựa, bẹ lá... - bất kỳ thứ gì có thể đọng nước

Thường xuyên thay nước, thau rửa bình hoa, bình bông, chậu cây cảnh, bát nước kê chạn, hòn non bộ...

2.  Tiêu diệt loăng quăng/bọ gậy - Diệt tận gốc:

Thả cá vào bể, giếng, chum, vại, bể cảnh lớn: Cá bảy màu, cá sóc, cá rô phi, cá betta... rất thích ăn bọ gậy.

Dùng hóa chất an toàn: Bỏ muối, dầu ăn, hoặc các hóa chất diệt bọ gậy được Bộ Y tế khuyến cáo (ví dụ: Abate, Aquatain...) vào bát nước kê chạn, các dụng cụ chứa nước nhỏ không dùng cho ăn uống.

3.  Phòng muỗi đốt - Bảo vệ cá nhân:

Mặc quần áo dài tay ngay cả ban ngày, đặc biệt sáng sớm và chiều tối.

Ngủ màn (mùng) cả ban ngày lẫn ban đêm, kể cả khi ở nhà. Kiểm tra màn không rách.

Dùng kem/xịt chống muỗi chứa thành phần DEET, Picaridin, IR3535... theo hướng dẫn, nhất là khi ra ngoài.

 Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất, vợt muỗi, nhang muỗi... trong nhà.

 Lắp cửa lưới chống muỗi nếu có điều kiện.

4.  Phối hợp chặt chẽ với ngành Y tế:

 Tạo điều kiện thuận lợi cho nhân viên y tế khi đến phun hóa chất diệt muỗi trưởng thành tại khu vực mình sinh sống. Phun hóa chất chỉ diệt muỗi trưởng thành tại thời điểm đó, không diệt được trứng, bọ gậy, nên cần kết hợp với diệt lăng quăng.

Tham gia tích cực các chiến dịch vệ sinh môi trường, diệt lăng quăng, bọ gậy do địa phương phát động.

5. Hành động khi nghi ngờ mắc bệnh - Không tự ý điều trị

Khi có SỐT CAO đột ngột, kèm theo bất kỳ triệu chứng nghi ngờ nào (đau đầu, đau mắt, đau cơ, phát ban, chấm xuất huyết...), HÃY ĐẾN NGAY CƠ SỞ Y TẾ để được khám, chẩn đoán và tư vấn điều trị.

 TUYỆT ĐỐI KHÔNG TỰ Ý:

 Dùng thuốc Aspirin, Ibuprofen để hạ sốt (vì làm tăng nguy cơ xuất huyết)

 Truyền dịch tại nhà không có chỉ định và giám sát y tế.

Cạo gió, cắt lể.

Theo dõi sát sao người bệnh trong giai đoạn từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh - giai đoạn nguy cơ cao tiến triển nặng và sốc.

Chung tay đẩy lùi dịch bệnh

Phòng chống sốt xuất huyết không phải là trách nhiệm riêng của ngành Y tế, mà là của TỪNG GIA ĐÌNH, TỪNG CÁ NHÂN và TOÀN XÃ HỘI. Hãy ghi nhớ và hành động theo những thông điệp mạnh mẽ:

1.  "Không có lăng quăng, bọ gậy, không có sốt xuất huyết". Diệt bọ gậy là giải pháp gốc rễ, bền vững nhất.

2.  "Diệt lăng quăng, bọ gậy là trách nhiệm của mọi nhà". 10 phút mỗi tuần của mỗi gia đình sẽ tạo nên lá chắn vững chắc.

3.  "Cộng đồng chung tay để đẩy lùi bệnh sốt xuất huyết". Đoàn kết, phối hợp giữa người dân, chính quyền và ngành y tế là chìa khóa thành công.

Sốt xuất huyết Dengue, dù đã có nhiều tiến bộ trong điều trị, vẫn là mối đe dọa sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt trong mùa mưa. Hiểu biết đúng về bệnh, nhận biết sớm dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm, và đặc biệt là thực hiện nghiêm túc, kiên trì các biện pháp phòng chống tập trung vào diệt loăng quăng/bọ gậy tại mỗi hộ gia đình chính là vũ khí hữu hiệu nhất để chúng ta bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng. Hãy hành động ngay hôm nay, đừng để muỗi vằn có cơ hội đe dọa mùa mưa này!