Việc sử dụng ketamin được giám sát chặt chẽ nhờ các trung tâm Cảnh giác Dược (Centres régionaux de pharmacovigilance, CRPV) và trung tâm Cảnh giác nghiện chất (Centres d’évaluation et d’information sur la pharmacodépendance-addictovigilance, CEIP-A). Các biến chứng nghiêm trọng sau khi sử dụng ketamin vẫn được báo cáo thường xuyên, trong môi trường y tế hoặc phi y tế (giải trí hoặc tình dục, sử dụng chất kích thích khi quan hệ tình dục - chemsex), bao gồm tổn thương nghiêm trọng ở gan, đường mật và tiết niệu, thường do việc sử dụng ketamin kéo dài và/hoặc lặp đi lặp lại, cũng như có thể gây ra sự lệ thuộc thuốc.
Trong bối cảnh việc sử dụng ketamin gia tăng đáng kể trong vài năm trở lại đây, Cơ quan quản lý Dược phẩm Pháp (l’Agence nationale de sécurité du médicament et des produits de santé, ANSM) muốn nhắc lại những nguy cơ của ketamin và các biện pháp phòng ngừa cần thực hiện, đặc biệt khi sử dụng thuốc trong thời gian dài để điều trị cơn đau kháng trị hoặc mạn tính.
Mạng lưới CRPV và CEIP-A đã ghi nhận việc sử dụng thuốc chứa ketamin gia tăng khi được sử dụng kéo dài để điều trị chứng đau mạn tính (sử dụng ngoài các chỉ định được cấp phép, không có trong các khuyến cáo), bao gồm cả chứng đau cơ xơ hóa. CEIP-A cũng đã ghi nhận việc tiêu thụ ketamin bất hợp pháp gia tăng khi được sử dụng như một sản phẩm giải trí hoặc như một phần của chemsex.
Tuy nhiên, đối với cả mục đích y tế và phi y tế, việc sử dụng ketamin kéo dài và/hoặc lặp đi lặp lại sẽ gây ra nguy cơ tổn thương nghiêm trọng ở gan và đường mật (viêm gan, ứ mật hoặc viêm đường mật) hoặc thận tiết niệu (viêm bàng quang kẽ không nhiễm trùng, suy thận cấp, thận ứ nước,...).
Ngoài ra, sai sót trong sử dụng thuốc do nhầm lẫn giữa các liều lượng khác nhau của thuốc chứa ketamin cũng thường xuyên được báo cáo.
Thông tin dành cho nhân viên y tế
- Khi kê đơn ketamin, để giảm nguy cơ gây tổn thương gan mật và thận tiết niệu, nên:
+ Tôn trọng liều lượng khuyến cáo và không kê đơn hoặc sử dụng ketamin trong thời gian dài.
+ Thường xuyên theo dõi chức năng gan (transaminase, gamma-glutamyl transferase - GGT, phosphatase kiềm và bilirubin) và chức năng thận, cũng như phân tích tế bào trong nước tiểu.
+ Yêu cầu người bệnh theo dõi sự xuất hiện của máu trong nước tiểu hoặc đau vùng chậu vì đây là những dấu hiệu cảnh báo tổn thương đường tiết niệu và liên hệ ngay với bác sĩ nếu cần thiết.
+ Cân nhắc ngừng điều trị ketamin trong trường hợp có rối loạn chức năng gan hoặc thận tiết niệu, với sự giúp đỡ của bác sĩ chuyên khoa nghiện chất nếu cần thiết.
- Đọc kỹ thông tin liên quan đến nồng độ ketamin trên lọ, ống thuốc để tránh sai sót về thuốc do nhầm lẫn giữa các liều lượng khác nhau khi chuẩn bị dung dịch tiêm truyền.
- Sự xuất hiện tổn thương gan mật và/hoặc thận tiết niệu ở người bệnh có thể liên quan đến việc sử dụng ketamin nhiều lần cho mục đích giải trí hoặc tình dục (sử dụng chất kích thích khi quan hệ tình dục - chemsex). Trong trường hợp này, cần gửi người bệnh tới khám bác sĩ chuyên khoa nghiện chất.
- Trường hợp điều trị tại nhà, cần nhắc nhở người bệnh phải cất giữ thuốc ở nơi có khóa, an toàn, chắc chắn và trả lại nhà thuốc những lọ, ống ketamin không được sử dụng, do có nguy cơ tiềm ẩn lạm dụng và sử dụng thuốc với mục đích khác.
Thông tin dành cho người bệnh và người sử dụng ketamin
Việc sử dụng ketamin kéo dài và/hoặc lặp đi lặp lại trong môi trường y tế hoặc giải trí gây nguy cơ:
- Tổn thương gan như viêm ống mật và giảm tiết mật. Có thể phát hiện tổn thương gan nếu được chỉ định xét nghiệm máu thường xuyên.
- Tổn thương thận và đường tiết niệu như:
+ Viêm bàng quang không nhiễm trùng
+ Viêm bàng quang kẽ (hội chứng đau bàng quang)
+ Có thể gây ra bệnh thận ứ nước (tổn thương thận liên quan đến bí tiểu)
+ Nếu xuất hiện tiểu máu hoặc đau vùng chậu, hãy liên hệ bác sĩ ngay lập tức
- Lệ thuộc và nghiện chất (cần tăng liều để đạt được hiệu quả mong muốn), đặc biệt ở người có tiền sử lệ thuộc thuốc. Hãy liên hệ với bác sĩ nếu gặp trường hợp này.
Thông tin bổ sung
Ketamin là thuốc gây mê được chỉ định đơn độc hoặc kết hợp với các thuốc gây mê khác.
Ngoài ra, việc sử dụng ketamin ngoài chỉ định được cấp phép, được Cơ quan Y tế cấp cao của Pháp (Haute Autorité de Santé, HAS) khuyến cáo trong điều trị cơn đau kháng trị trong chăm sóc giảm nhẹ nâng cao ở người lớn.
Tại Pháp, ketamin là thuốc gây nghiện. Do đó, việc kê đơn ketamin được giới hạn trong 28 ngày, đơn được viết đầy đủ và theo mẫu riêng. Ketamin chỉ được sử dụng trong bệnh viện và có thể được sử dụng bởi bất kỳ bác sĩ chuyên khoa gây mê - hồi sức hoặc là thuốc cấp cứu trong trường hợp cần can thiệp khẩn cấp.
Nguồn:
https://ansm.sante.fr/informations-de-securite/ketamine-une-utilisation-prolongee-entraine-des-atteintes-graves-hepatiques-et-uronephrologiques, truy cập ngày 07/9/2023.
https://ansm.sante.fr/actualites/lansm-rappelle-le-bon-usage-de-la-ketamine, truy cập ngày 07/9/2023.
Điểm tin: ThS. Nguyễn Thị Thu,
Đơn vị Dược lâm sàng – Thông tin thuốc, Khoa Dược
