Xơ vữa động mạch là bệnh lý phổ biến do tích tụ cholesterol, chất béo, các sản phẩm phụ của tế bào, calci và fibrin trong động mạch. Hiện nay, nhiều phác đồ điều trị nhằm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch do xơ vữa (Atherosclerotic Cardiovascular Disease - ASCVD) đều dựa trên cơ chế hạ mức cholesterol để giảm sự tích tụ cholesterol trong động mạch. Tuy nhiên, tình trạng viêm cũng là một yếu tố độc lập với mức cholesterol, đóng vai trò quan trọng trong quá trình bệnh lý của ASCVD. Do đó, nhiều nghiên cứu khác nhau đã được tiến hành để đánh giá khả năng của liệu pháp chống viêm trong việc cải thiện kết cục tim mạch.
Colchicin là thuốc được sử dụng rộng rãi trong thực hành lâm sàng và được Cơ quan Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Hoa Kỳ (Food and Drug Adminitration - FDA) phê duyệt cho nhiều chỉ định khác nhau. Gần đây, colchicin đã được nghiên cứu trong nhiều thử nghiệm khác nhau, bao gồm các thử nghiệm COLCOT, LoDoCo và LoDoCo2, để đánh giá tác dụng chống viêm của colchicin trong việc giảm các biến cố tim mạch ở người bệnh mắc hoặc có nguy cơ tiến triển ASCVD. Các nghiên cứu trên đều cho kết quả thống nhất, hỗ trợ lợi ích của việc sử dụng colchicin để giảm sự xuất hiện của các biến cố tim mạch.
Từ kết quả của các nghiên cứu trên, tháng 6/2023, colchicin 0,5 mg với biệt dược Lodoco đã được FDA phê duyệt bổ sung chỉ định giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, tái thông mạch vành và tử vong do tim mạch ở người lớn mắc ASCVD hoặc có nhiều yếu tố nguy cơ của bệnh tim mạch.
Hướng dẫn của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ năm 2023 về quản lý người bệnh mắc bệnh mạch vành mạn tính cũng đã khuyến cáo: ở những người bệnh mắc bệnh mạch vành mạn tính (Chronic Coronary Disease - CCD), có thể cân nhắc việc bổ sung colchicin để giảm các biến cố ASCVD tái phát; độ mạnh khuyến cáo ở mức 2B (khuyến cáo yếu, chỉ định có thể được xem xét và hiệu quả còn chưa rõ ràng); với mức độ bằng chứng B-R (chất lượng bằng chứng trung bình từ một hoặc nhiều thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên, có đối chứng hoặc phân tích gộp của các thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng với chất lượng trung bình).
Khuyến cáo cũng nhấn mạnh nên giới hạn sử dụng colchicin cho những người bệnh vẫn có nguy cơ rất cao mắc các biến cố ASCVD mặc dù đã điều trị nội khoa tích cực theo hướng dẫn (nhóm thuốc statin, chống kết tập tiểu cầu, chẹn beta, ức chế hệ renin-angiotensin) với liều tối đa dung nạp được cho chỉ định bệnh mạch vành mạn. Liều được khuyến cáo của colchicin để điều trị bệnh mạch vành mạn là 0,5 mg mỗi ngày, dựa trên liều được nghiên cứu trong các thử nghiệm lâm sàng.
Colchicin 0,5 mg với biệt dược Lodoco được phê duyệt uống 1 lần/ngày, thời điểm uống thuốc không phụ thuộc vào bữa ăn. Colchicin dung nạp tốt, tác dụng không mong muốn thường gặp nhất là rối loạn tiêu hóa (bao gồm buồn nôn, nôn, tiêu chảy) (23%) và đau cơ (21%). Ngoài ra colchicin có thể gây ức chế tủy xương, giảm bạch cầu, giảm bạch cầu hạt, giảm tiểu cầu, giảm ba dòng tế bào, thiếu máu bất sản… Không nên dùng đồng thời colchicin với các thuốc ức chế CYP3A4 mạnh hoặc thuốc ức chế protein vận chuyển thuốc P-glycoprotein (clarithromycin, ketoconazol hoặc các thuốc chứa ritonavir) do làm tăng nồng độ colchicin, dẫn đến nguy cơ tăng độc tính nghiêm trọng ức chế tủy xương của colchicin, có thể đe dọa tính mạng và tử vong. Sử dụng đồng thời colchicin với các statin, gemfibrozil, fenofibrat hoặc cyclosporin có thể làm tăng nguy cơ xuất hiện các bệnh lý về cơ (bao gồm cả tiêu cơ vân). Tránh dùng colchicin ở người bệnh suy thận nặng (độ thanh thải creatinin < 15 mL/phút), suy gan nặng hoặc rối loạn tạo máu từ trước và có tiền sử quá mẫn với colchicin hoặc bất kỳ thành phần tá dược nào của thuốc.
Vai trò của dược sĩ
Dược sĩ cần nắm được thông tin về chỉ định, thông tin kê đơn, liều lượng, thời điểm dùng và thời gian điều trị đối với các thuốc chứa hoạt chất colchicin. Dược sĩ có thể trao đổi, tư vấn cho các bác sĩ sử dụng colchicin 0,5 mg mỗi ngày cho những người bệnh vẫn có nguy cơ cao mắc ASCVD mặc dù đã được điều trị nội khoa tích cực theo hướng dẫn (nhóm thuốc statin, chống kết tập tiểu cầu, chẹn beta, ức chế hệ renin-angiotensin) với liều tối đa dung nạp được. Ngoài ra, Dược sĩ nên tư vấn cho người bệnh về các tác dụng không mong muốn và tương tác thuốc có thể xảy ra.
* Các thuốc hiện đang có trong danh mục thuốc của Bệnh viện Bạch Mai bao gồm: Colchicine capel 1mg.
Thông tin chi tiết xin truy cập tại:
https://www.uspharmacist.com/article/colchicine-use-in-atherosclerotic-cardiovascular-disease, đăng ngày 15/02/2024.
Điểm tin: Phạm Tiến Văn (HV), Trần Thị Thơm, Bùi Thị Ngọc Thực,
Đơn vị Dược lâm sàng – Thông tin thuốc, Khoa Dược
